مهدی جامی: در سفر سال 2012 به دوشنبه توفیقی دست داد که با شاعر سرشناس سمرقند دیدار کنم. آمده بود یک چندماهی در دوشنبه بماند و کار تحقیقات و انتشار کتابهای خود را پیش ببرد. در آن دیدار از تحقیق مفصل خود در باره زبان سمرقندی مولانا گفت و مکرر واژه هایی را یاد کرد که هم در شعر مولانا آمده است و هم بر زبان سمرقندیان جاری است. بعد معلوم شد که مقاله ای بر اساس تحقیق خود نیز نوشته است.

مهدی جامی به تازگی و به بهانه اعتراض‌ها به سفر محسن مخملباف به اسرائیل متنی را در نقد «چپ»‌های ایرانی منتشر کرده است. متنی آنقدر عجیب و سردرگم که در نگاه اول از نویسنده‌اش بعید به نظر می‌رسد. مقاله‌ای که تنها در ۸۱۰ کلمه چنان بر جریان چپ ایرانی می‌تازد که گویا تمامی آنچه تاکنون بر «ایران» رفته است ناشی از «وطن فروشی» روشنفکران چپی است که هرگز دغدغه «ملی» نداشته‌اند. این چند خط درباره این یادداشت نوشته شده است.

فرصت ریاست جمهوری روحانی فرصتی برای تجدیدقوا به افراطیون ولایت می دهد.

‌مساله این است که تا خامنه‌ای در مقام همایونی‌ست این سیاست معقول نخواهد شد. خامنه‌ای رای ندارد. برای همین رای می‌دزدد یا با عملیات شبه‌قانونی هر که را رای دارد کنار می‌زند. این پاشنه آشیل خامنه‌ای است. نظام ولایی پشتوانه ندارد. مثل اسکناس‌هایی که در این 4ساله منتشر کرده است. فقط بر تورم بحران‌ها می‌افزاید. من امیدی از این سو ندارم. اما از آن سو چطور؟ هاشمی چه خواهد کرد؟ هاشمی مثل خامنه‌ای تصمیم‌اش را گرفته است. اگر جز این بود به میدان نمی‌آمد. تا هاشمی زنده است خامنه‌ای سر راحت بر بالین نمی‌گذارد.

جامعه نه مدرسه است و نه مجمع کسانی که پای منبر نشسته اند. و نه چنین وظیفه ای بر عهده نخبگان است که از بام تا شام اخلاق جامعه را که فرضا بد و ناهنجار است به رخ او بکشند. در این یادداشت می کوشم روشن کنم که چرا این روش ناکارآمد است و به نتیجه ای که ایرادگیران تصور می کنند نخواهد رسید. یعنی جامعه با ایرادگیری اخلاقی و نصایح نخبگانی مشکل اش حل نمی شود. این راه بن بست است.

بی تردید احمدی‌نژاد اکنون بزرگترین مشکل سیاست داخلی ولایت است که تا به حال نه توانسته تف اش کند نه قورت اش بدهد.

تصورها آوارشدنی نیستند اما تصورکنندگان می‌توانند زیر آوار بمانند. تصورها ادامه می‌یابند. واقعیت را باید درمان کرد.

مرگ آقای خمینی در نوروز ۶۵ موهبتی بود که از خود او و مردم ایران و انقلاب شان دریغ شد.

استیو جابز ناگهان به یک بحث دامنه دار در وبلاگستان فارسی تبدیل شد و بعد به سرعت از پا در آمد. برآمدن و فروافتادن جابز خیلی قابل تامل است. آن برآمدن انگار پایه ای نداشت که به ضرب آن مطالب اوراق ساز فروپاشید. دهها مطلب و یادنوشت جابز را می ستود بدون اینکه دلیل روشنی غیر از محصولات اش داشته باشد و یا بیش از تکرار و ترجمه حرفهای این و ان منبع غربی باشد.

همه شواهد نشان از آن دارد که نظام ولایت در حال رسیدن به نهایت ایده آل ها و آرمان های خود است: ایران جای زندگی هر کسی نیست؛ ایران ام القرایی است که تنها به روی ولائیان باز است از هر نژاد و ملیتی که باشند؛ اما به روی خود ایرانیان به صرف ایرانی بودن باز نیست. نظام ولایی ناامید از سلطه یافتن بر اکثریت ایرانیان و بخصوص زنان تجددخواه، به روشهای شریرانه برای کنترل روی آورده است.

اگر جهان به سمت رسانه های اجتماعی تر و متکی به مخاطب می رود سبزها نیز باید همان را با طعم ایرانی دنبال کنند و ادامه دهند. این نیازمند آن است که رسانه های سبز در بحث از رسانه های مدرن هم فعال باشند. این باعث خواهد شد که به دامن کلیشه ها و گفتمان های رو به زوال نلغزند و ابتکارات شان توجیه تئوریک رسانه ای داشته باشد

خواسته‌ها، امیال، و افکار جامعه ایرانی به خاطر پیچیدگی‌هایی که دارد را کمتر می‌توان با نظرسنجی‌های مستقیم و خطی شناسایی کرد. این گفته به معنا بیهوده‌گی و بی‌معنایی نظرسنجی در ایران نیست، اما به ویژه در حوزه‌های داغ روز نمی‌توان با نظرسنجی مستقیم به کنه ذهن فرد یا جامعه ایرانی پی برد.

من در این یادداشت می کوشم نشان دهم که استقلال به معنایی که در جمهوری اسلامی پیدا شد و آقای مهاجرانی هم از همان زاویه به مساله می نگرد امری ممتنع است. جنبش سبز که بر اساس رابطه با جهان و اصولا پایان دادن به انزوای ایران بنا نهاده شده است نمی تواند «استقلال» را به شیوه ای بفهمد که آقای مهاجرانی فکر می کنند شدنی و قابل توصیه است و آن را از محاسن جمهوری ولایی می شمارند.

نگیزه شکل گیری جنبش اعتراضی یا لااقل یکی از مهم‏ترین انگیزه‏ها این است که دولت در خانه مردم نفوذ کرده و تکلیف تعیین می کند. او هیچ جا خود را نامحرم نمی شمارد. این مردم هستند که همواره نامحرم‏اند. آن هم در برابر حکومتی که همه حیات شهروندان را در دستگاه‏‏ اشعه X تحت مراقبت دارد. از اینجاست که جان مردم به ستوه ‏‏آمده ‏‏است

از آغاز جنبش سبز مفهوم خیابان دوباره شخصیت سیاسی پیدا کرده است. نسل من با مفهوم خیابان بخوبی آشنا ست و ارزش آن را در انقلاب می شناسد. انقلاب 57 انقلابی بود که در خیابان اتفاق افتاد. اما در این سالهایی که از آن دوره می گذرد کمتر مطالعه ای در باره خیابان انجام شده است. نسل جدید اما با مفهوم تازه ای از خیابان آشنا شده است. و البته با مفاهیم تازه ای در رسانه های جنبشی که در آن شرکت دارد.

به نظرم اکنون اجماعی به وجود آمده بر سر اینکه روحیه جنبش سبز به سمت رادیکال شدن گرایش پیدا کرده است. ایده اصلی من در این یادداشت این است که رادیکال شدن جنبش صرفا برای مقابله با رادیکال گرایی طرف مقابل است اما دستاوردهای عملی اش تا جایی که در چشمدید است محافظه کارانه خواهد بود و این همسو ست با خواسته های موسوی از یک سو و توان و ظرفیت پذیرش تغییر در ساختار سیاسی ایران از سوی دیگر.

ستیز با بازرگان که واقعا ستیز عموم انقلابیون بود با او و افکارش، و ستیز با شریعتی که بتدریج شکل گرفت و دامنه یافت مقدمه ای برای اوراق سازی اندیشه های این دو و البته بسیاری دیگر بود. انقلاب از همان راهی نرفته بود که اینان ترسیم کرده بودند. پس هم دلدادگان به اندیشه آنها و هم سرسپردگان به اندیشه های دیگر از ایشان جدا شدند.

در نگاه اول خودکشی خود را فدا کردن است برای چیزی که ارزش مردن دارد. خودکشی با آیین های قربانی ربط می یابد. اما در اینجا کسی تو را به قربانگاه نبرده است. خود به پای خود رفته ای. کسی که خودکشی می کند دیگر چیزی از جهان نمی خواهد. این مقام کوچکی نیست.

از زمانی که محمود احمدی نژاد سرانجام اجرایی شدن حذف یارانه ها را اعلام کرد رتوریک خاصی تولید شده است که می خواهد دولت او را در مقامی برتر از دولت های پیشین بنشاند و اینطور وانمود کند که او کاری را شروع کرده است که دولتهای پیشین یعنی دو دولت خاتمی و هاشمی نتوانسته اند به انجام برسانند. این رتوریک بر این پایه قرار دارد که گویا طرح هدفمندسازی یارانه ها از بیست سال پیش وجود داشته است اما کسی را یارای اجرای آن نبوده تا نوبت به احمدی نژاد رسیده است.

اگر مدل خودنویس این است که برای جمهوری ایرانی بکوشد هنوز در این مسیر به طور شفاف حرکت نمی‌کند. اما اگر مدل خودنویس تردید در صلاحیت رهبران مذهبی و میانه‌رو برای اداره جامعه امروز و آتی ایران باشد در واقع از راه تضعیف آلترناتیوهای جدی و فعال و موجود-در-صحنه به تحکیم نظام ولایی کمک کرده است.