پس لرزه‌های اعتراضات تابستان ۲۰۱۳ در استانبول، همچنان ادامه دارد. پس از تخریب وجهه بین المللی ترکیه و استانبول در نتیجه سرکوب این اعتراضات از سوی پلیس و نیروهای امنیتی، استانبول میزبانی المپیک ۲۰۲۰ را نیز در رقابت با توکیو از دست داد و حالا نیز گزارش جدید عفو بین الملل، ضربه ای دیگر بر اعتبار منطقه ای و بین المللی حکومت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه وارد کرده است.

وضعیت بین المللی بحران سوریه، اوضاع داخلی این بحران را تحت الشعاع قرار داده است. اگر در نهایت قطعنامه جدیدی که کشورهای غربی عضو شورای امنیت درصدد ارائه و تصویب آن هستند از سوی دمشق مورد پذیرش قرار نگیرد، بحران سوریه ممکن است وارد مرحله پنجم یعنی حمله نظامی خارجی شود. چنین حمله ای ممکن است باعث انهدام زیر ساخت های نظامی سوریه و تضعیف موقعیت ارتش این کشور در نبرد زمینی و شروع مرحله دیگری از جنگ داخلی سوریه شود.

طولانی شدن جنگ داخلی در سوریه باعث کاهش قدرت سیاسیون میانه رو وظهور و افزایش قدرت نيروهاى تندرو در میدان نبرد شده است. حالا در سومین سال بحران سوریه، جبهه سومى نیز در حال شکل گیری است. جبهه ای كه هم با حکومت بشار اسد و هم با سکولارهای مخالف حكومت در جنگ است. جبهه ای متشکل از نیروهای تندرو مذهبی ـ از اسلامگراهای افراطی سوریه تا هم کیشان خارجی آنها ـ که به یاری شان آمده اند.

از زمان شروع بهار عربى در منطقه تاكنون، سوريه مراحل گوناگونى را طى كرده است. از بى تفاوتى اين كشور در قبال بحرانهاى منطقه اى تا اوج گيرى اعتراضات و تداوم آن. از تسليح مخالفان توسط مجامع بين المللى تا تشكيك در ارسال سلاح براى مخالفان حكومت از سوى غرب. مخالفان رژیم که در آغاز نيروهاى مردمى و افسران جدا شده از ارتش سوريه بودند، به مرور و با پیوستن گروه های جهادی تندرو تغییر شکل و ماهیت یافتند. با ورود اين گروههاى تندرو، درگیری ها در سوریه بیش از پیش پیچیده تر شد و ابعاد یک جنگ داخلی را به خود گرفت.

رهبری جهان عرب در گذشته ای نه چندان دور؛ نوعی بازی بین مصر، عربستان، عراق و سوریه بود. کشورهایی که از نظر جمعیتی و نیروهای مسلح، بزرگتر و نیرومندتر از سایر اعراب بودند. اما نگاهی به وضعیت کنونی قطر نشان می دهد که بدون برخورداری از این عوامل نیز می توان در حد یک قدرت منطقه ای در معادلات حاضر شد، مشروط بر آنکه عناصر جدیدی از قدرت همانند اقتصاد قدرتمند، رسانه جمعی حرفه ای و موثر و نیز بازی خوانی دیپلماتیک را جایگزین کمبودها کرد.

نه سال از زمانی که بحث هلال شیعی توسط ملک عبدالله پادشاه اردن مطرح شد، می‌گذرد. در سال 2004 میلادی ملک عبدالله درباره ظهور یک هلال شیعی ایدئولوژیک از بیروت تا خلیج فارس هشدار داد. پس از آن برخی کشورهای منطقه و نیز قدرت‌های فرامنطقه‌ای از افزایش نفوذ شیعیان ابراز نگرانی کردند. طى اين سالها ايران طرح اين مساله را بى‌اساس و تنها بهانه‌اى براى محدود كردن فعاليت شيعيان منطقه دانسته است، اما سخنان اخیر قاسم سليمانى نشان از تلاش ایران براى سامان دادن به اين هلال ايدئولوژيك دارد.

سنى ها كه پس از تاسیس کشورعراق برای مدت ۸۳ سال (٢٠٠٣-١٩۲۰) حاكم بلامنازع این کشور بودند، ده سال است که از نقض حقوق سياسى ـ اجتماعى خود از سوی حاکمان شیعه عراق، شکوه و گلایه می کنند .سهم این اقليت ٢٠ درصدى از سمت ها و پست هاى كليدى چقدر است و این سهم در آينده تا چه حد قابل تغییر است؟ وضعیت آنها نسبت به شیعیان و کردها در داخل عراق چگونه است و حامیان و مخالفان منطقه ای و بین المللی سنی ها، چه کشورهایی هستند و چرا؟

دو وليعهد كهنسال عربستان در دو سال و به فاصله ٨ ماه فوت كردند. ملک عبد الله، پادشاه نیزگرفتار ضعف و بیماری‌های کهنسالی است. چنین وضعیتی احتمال تغییرات مجدد در راس ساختار قدرت عربستان را نزدیک کرده است. تغییراتی که تابع یک نظم ویژه “قبیله ـ دولت” است. در عربستان برخلاف اغلب پادشاهى ها كه قدرت از پدر به پسر منتقل می شود، جابجايى قدرت بين برادران و به ترتيب سن صورت مى گيرد. کهنسال بودن این برادران موجب شده كه اين تغييرات در نظام حكومتى عربستان در مدت زمانهاى نامشخص و بعضا حتی چند ماهه صورت گيرد.

نام “جبهه نصرت” یک سال بعد از اعتراضات مردمی در سوریه مطرح شد. در واقع تا زمانی که مردم سوریه در خیابان‌ها دست به اعتراضات مسالمت‌آمیز می‌زدند، خبری از این گروه نبود، ولی زمانی که کار به درگیری‌های مسلحانه کشیده شد، این نام بر سر زبان‌ها افتاد. این جبهه در ژانویه 2012 اعلام موجودیت کرد و بنا به گفته برخی صاحب‌نظران، شاخه‌ای از القاعده عراق است و تعداد زیادی از اعضای آن سابقه جنگ‌های چریکی در عراق را دارند .