«روحانیت سنتی» به عنوان اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین جریان روحانیت شیعه، تلاش داشته است به شیوه سنتی فقیهان گذشته از سیاست به معنای عام آن خودداری کند. این جریان فقط هنگامی که در مورد اصول اسلام یا موجودیت روحانیت احساس خطر کرده، وارد سیاست شده یا در شرایط خاص که جامعه مسلمانان به صورت همگانی وارد سیاست شده‌اند اینان نیز وارد صحنه شده‌ و فتاوا و نظریاتی سیاسی ارایه داده‌اند.

رییس جمهوری آینده ـ بنابه سنت بیست و چهار سال گذشته ـ چه بسا برای دو دوره و هشت سال رییس جمهور خواهد بود. احتمال آن‌که رهبر هفتاد و چهار ساله‌ی جمهوری اسلامی طی هشت سال آینده درگذرد اندک نیست. هنگام درگذشت رهبر، رییس جمهوری نقشی بارز در فرایند گذار به رهبر تازه را بازی می‌کند. بنابراین، انتخابات ریاست جمهوری ماه خرداد اهمیتی مضاعف برای روحانیت دارد.

در زمان مناقشه، بی‌طرفی ضرورتا به معنای خنثی بودن نیست. سکوت در چنین شرایطی می‌تواند به جانبداری تعبیر شود.

آورده اند که: در اوایل قرن چهارم، مسیحیت دین رسمى امپراطورى رم، معرفى شد و مسیحیان كه تا آن زمان، تحت آزار و شكنجه بودند، دوران جدیدى را تجربه كردند. ثروت و رفاه به جامعه ى مسیحى راه یافت و دنیاگرایى كام بسیارى را تغییر داد. به همین دلیل، بعضى احساس كردند كه زندگى فداكارانه ى مسیح را دنبال نمى كنند، آنها شهرها را رها كردند و عزلت در بیابان را برگزیدند تا در آن جا زندگى زاهدانه ى انفرادى همراه با عبادت و دعا و نیایش را تجربه كنند.

پس از قرن دهم هجری (شانزدهم میلادی) و بعد از حاکمیت صفویان، رابطه روحانیت و قدرت بسیار نزدیک شد. علمای شیعه که از ابتدای تکوین اندیشه شیعی مجموعه ای از متکلمین، فقها، مفسران ومحدثان بودند در ابتدای حکومت صفویان تعاملی میان آنها وقدرت ایجاد شد که تبدیل به طبقه و صنف شان کرد.

از سال‌های پایانی دهه 40 شمسی که برای نخستین بار سخن از “عوام‌زدگی روحانیت” از سوی یک روحانی معتبر به میان آمد، چهار دهه می‌گذرد.
اگر سخن حافظ و پاره‌ای از اهل حکمت را بپذیریم که برای پخته شدن هر خامی، یک “اربعین” لازم است، اربعین آن نقدِ بلند فرا رسیده و اینک “روحانیت عوام” به “دولت عوام” ارتقا یافته است.

یكی از نكات مشترک در اعلامیه‌ها و مصاحبه‌های رهبران جنبش سبز “بازگشت به قانون اساسی” است، اما قانون اساسی ایران آكنده از مواد ضد و نقیض درباره‌ی منابع مشروعیت حكومت است. این روش، گذشته از زیركی سیاستمداران اصلاح‌طلب در استفاده از آن، چه چیزهای دیگری را نشان می‌دهد؟ آیا می‌توان به ظرفیت‌های موجود در این قانون به رغم زبان و نهادهای غیردموكراتیكی كه در آن مندرج است، امید بست؟