خشونت علیه زنان را سازمان عفو بین‌الملل اینگونه تعریف کرده است: “هرگونه اعمال خشونت بر اساس جنسیت که به آسیب یا رنجاندن جسمی، جنسی یا روانی منجر شده یا احتمال وقوع آن می‌رود. از جمله تهدیدات یا اعمال مشابه، اجبار یا محروم کردن زنان از آزادی که در منظر عموم یا در خلوت زندگی خصوصی اتفاق افتد”. بر اساس این تعریف می‌توان برای خشونت‌هایی که علیه زنان در ایران انجام می‌شود، سه عامل را در نظر گرفت؛ حکومت حاکم بر کشور، مردان و زنان.

سخنان دکتر کاوه احسانی (استاد مطالعات بین‌الملل دانشگاه دی‌پائول آمریکا) را می‌توان به منزله یک هشدار تلقی کرد، هشداری نسبت به آینده ایران که در غیاب عنصر سیاست، امیدوارکننده و روشن نخواهد بود. او “لجاجت”، “انعطاف‌ناپذیری” و “خشونت بی‌رحمانه” حکومت را نشانه‌هایی از “پایان سیاست” و “احتمال مصالحه” می‌داند که راه را بر نیروهای رادیکال هموار می‌کند.

آن چه در خیزش مصریان جای توجه و درنگ است، میزان کاربرد خشونت در آن و پس از آن است. نبرد رهایی در میدان التحریر و به ویژه حمله‌ی شترسواران به رغم خشونت عریان آن، در درون زمینه‌ی سرکوب دولتی و مقاومت معارضان قابل فهم است. آمار رسمی کشتگان خیزش مصر حدود 820 نفر از مردم و 26 نفر از نیروهای دولتی تخمین زده می‌شود که نشان از شدت کاربرد خشونت از سوی دو طرف در فاصله‌ی زمانی کوتاه (هجده روز) است.

در نهمین و آخرین بخش از سلسله گفتگوهایی که تهران‌ریویو با صاحبنظران ایرانی در مورد مبحث خشونت و نقش آن در جنبش‌های مردمی انجام داده، این بار با رسول نفیسی به گفتگو نشسته‌ایم. وی معتقد است که هرگونه مبارزه با دولت‌های خودکامه لاجرم خشونت‌آمیز است چرا که این قبیل دولت‌ها، قدرت را دو دستی به مخالفانشان تقدیم نخواهند کرد.

در ادامه بررسی خشونت و اینکه آیا تکیه بر عدم خشونت نوعی استراتژی است یا تاکتیک، در این بخش با حسن شریعتمداری گفتگو کرده‌ایم. شریعتمداری معتقد است که نسل جوان ایران، نسلی‌ست که به دنبال گسترش فرهنگ زندگی است و تکیه این نسل بر عدم به کارگیری خشونت، ریشه در همین فرهنگ زندگی دارد که حاکمیت در عرصه مبارزه با آن ناتوان است.

در ادامه سلسله گفتگوها با صاحب‌نظران مختلف پیرامون خشونت و نقش آن در یک جنبش مردمی، این بار میزبان دکترآصف بیات هستیم. بيات؛ محقق و نویسنده ایرانی، استاد جامعه شناسی و مطالعات خاورميانه در دانشگاه ايلينويز آمريکا است. او پیشتر،استاد جامعه‌شناسی دانشگاه لایدن هلند و به مدت ۱۷ سال، استاد دانشگاه آمریکایی قاهره بوده است.

در ادامه مبحث نقش خشونت و چگونگی آن در جنبش‌های مردمی، تهران ریویو با علی علیزاده استاد دانشگاه مقیم لندن به گفتگو نشسته است. علیزاده بر این باور است که جنبش‌های مردمی سیاسی نیازی به استفاده از خشونت ندارند و هر چند که خشونت در آخرین مرحله انقلاب‌ها در برابر دولت‌ها لازم است؛ اما جنبش سبز هنوز تا رسیدن به آن مرحله فاصله زیادی دارد.

بیست و پنجم مارس سال جاری، کریم سجادپور از موسسه کارنگی میزبان گفتگویی میان رامین جهانبگلو استاد دانشگاه و نظریه‌پرداز سیاسی ایرانی و روبرتو توسکانی سفیر سابق ایتالیا در تهران بود. متنی که در ادامه مشاهده می‌کنید؛ خلاصه‌ای از برجسته‌ترین نکات مطرح شده در این میزگرد است.

در ادامه بحث و بررسی موضوع خشونت در آینه این روزهای جنبش مردمی ایران، تهران‌ریویو در بخش چهارم این مجموعه با آرش نراقی پیرامون همین مبحث گفتگو کرده است. نراقی بر این باور است که در برابر افرادی که مخالفان را از جرگه انسانیت خارج می‌دانند، اعمال حدی از خشونت برای پیشگیری از گسترش آن، مجاز و گاه ضروری است.

در ادامه بحث و بررسی موضوع «خشونت» در جنبش مردمی ایران و پس از دو گفتگو با رامین جهانبگلو و محمد مالجو، این بار پای صحبت‌های کورش عرفانی نشستیم. عرفانی جامعه شناسی سیاسی و متخصص جنبش اجتماعی خاورماینه و ایران است. وی مدرک دکترای خود را از فرانسه گرفته و سابقه ده سال تدریس در دانشگاه‌های فرانسه و آمریکا را دارد.

جنبشی که بخواهد در جامعه حضور داشته باشد، باید در خودش در زمینه‌های روشنفکری و حتی هنری کار کند و به اهدافی که دارد واقف باشد و برای آن اهداف زحمت بکشد. فقط با مظلوم نمایی نمی‌توان به نتیجه رسید. من با دیالکتیک ظالم و مظلوم مخالفم. در تاریخ هم دیده‌ایم عده‌ای بوده‌اند که در مقابل ظلم، مظلوم نمایی کرده‌اند و بعد ها خودشان هم ظالم شده‌اند.

«فقدان حقوق بشر در ایران خشم‌آور است»

به نظرم اکنون اجماعی به وجود آمده بر سر اینکه روحیه جنبش سبز به سمت رادیکال شدن گرایش پیدا کرده است. ایده اصلی من در این یادداشت این است که رادیکال شدن جنبش صرفا برای مقابله با رادیکال گرایی طرف مقابل است اما دستاوردهای عملی اش تا جایی که در چشمدید است محافظه کارانه خواهد بود و این همسو ست با خواسته های موسوی از یک سو و توان و ظرفیت پذیرش تغییر در ساختار سیاسی ایران از سوی دیگر.

مدتی است درباره مدل ایده‌آل جامعه از نظر رهبر ایران فکر می‌کنم و یادداشت بر می‌دارم. این اولین بررسی است در شناخت این مدل که من آن را «شهرخدای خامنه‌ای» می‌خوانم.

اوج گرفتن خشونت علیه زنان پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران و جنبش اعتراضی مردم، نشانه‌ای از تلاش حاکمیت برای حذف نهایی زنان از جنبش‌های مدنی است. خشونتی از جنس محدود کردن فعالیت‌های آنان با از هم پاشیدن تشکل‌ها، زندانی کردن و اعمال فشار بر موثرترین افراد گروه‌ها،‌ شکنجه و ضرب و شتم زنان و دختران در خیابان‌ها؛ خشونتی که می‌توان آن را خشونت فیزیکی دانست.