مهدی جامی به تازگی و به بهانه اعتراض‌ها به سفر محسن مخملباف به اسرائیل متنی را در نقد «چپ»‌های ایرانی منتشر کرده است. متنی آنقدر عجیب و سردرگم که در نگاه اول از نویسنده‌اش بعید به نظر می‌رسد. مقاله‌ای که تنها در ۸۱۰ کلمه چنان بر جریان چپ ایرانی می‌تازد که گویا تمامی آنچه تاکنون بر «ایران» رفته است ناشی از «وطن فروشی» روشنفکران چپی است که هرگز دغدغه «ملی» نداشته‌اند. این چند خط درباره این یادداشت نوشته شده است.

انتخابات ریاست جمهوری که با هر تعریفی بزرگ‌ترین آوردگاه تبلیغاتی ایران است، نشان داده که ما هنوز از بعد بصری، نمایشی و تبلیغاتی ضعف‌های بسیاری داریم. تقریبا هیچکدام از کاندیدا‌ها نمایشی بالا‌تر از حد متوسط در تبلیغات نداشته‌اند. در واقع همه چیز در تبلیغات کاندیدا‌ها در سطحی از کیفیت قرار دارد که انتخابات ایران در آن قرار دارد. جدا از اینکه بزرگان هنر و تبلیغات علاقه چندانی به حضور در این آوردگاه ندارند، کاندیدا‌ها هم چندان به دنبال پیدا کردن نیروهای کاربلد نیستند.

اگر ‌‌نهایت توهم برای هنرمندان و نویسندگان درگیری‌های شخصی و تاثیر بر ادبیات و هنر ایران باشد، این توهم در میان فعالان سیاسی و اجتماعی و روزنامه‌نگاران، موجب نتایج مخربی خواهد شد که شاید به این سادگی‌ها قابل اصلاح نباشد. شاید بهتر باشد لایک‌های فیس بوک را خیلی جدی نگیریم. ممکن است خیلی از آن‌ها حتی نوشته ما را نخوانده باشند. شاید بهتر باشد چند صباحی از فضای مجازی بیرون بیاییم و پا به دنیای واقعی بگذاریم. آن وقت می‌توانیم قضاوت کنیم که چند درصد از دوست‌دارانمان بیرون از فیس بوک هنوز به یادمان هستند.

سنگ صبور از آن دسته فیلم‌هایی است که بر پایه بازیگر ساخته می‌شوند. از این جهت تصور اینکه این فیلم بدون بازی گلشیفته چه سروشکلی پیدا می‌کرد، بسیار مشکل است. گلشیفته فراهانی به خوبی از پس بازی در این نقش سخت برآمده. کاراکتر زن جوان را از آن خود کرده و با ظرافت‌های بازی‌اش به فیلم شکل و جهت درستی داده. گرچه ریتم فیلم کند است اما شکل‌های متنوع بازی گلشیفته توانسته تماشاگر را تا انتها با خود همراه کند.

فارغ از تمام ایراداتی که احتمالا وزارت ارشاد به ارجاعات جنسی سه کتاب ابوتراب خسروی از جمله حکایت ازدواج‌های ژاندارم‌ها با دختران دهات و یا تصاویر جنسی از گایتری رقاصه هندی در رود راوی خواهد گرفت، دلیل اصلی مخالفت با کتاب‌های ابوتراب جهان‌بینی و جهان داستانی این سه رمان است. جهانی که از یکسو مضحکه دنیای پرفریب مذهبی است و از سوی دیگر نقد آنچیزی است که می‌توان نام دنیای آرمانی جمهوری اسلامی بر آن نهاد.

داریوش اقبالی در آستانه ۶۳ سالگی قرار دارد و بی‌شک سال‌های آخر دوران هنری خود را طی می‌کند. هم نسلان او یکی یکی از دور خارج شده‌اند و به جز معدودی از آن نسل درخشان ترانه نوین ایران کسی باقی نمانده است. اما داریوش در این آخرین سال‌ها و در حالی که به نظر می‌رسد به پایان راه رسیده است، در پس حمایت از وقایع اعتراضی سال ۸۸ و همینطور آلبوم پرفروش «دنیای این روزای من» به جریان غالب موسیقی پاپ ایرانی بازگشته است.

اگر ساعدی نیز درگیر روزمرگی نمی‌شد و ادبیات را برای ادبیات می‌خواست و نه به منزله ابزاری برای تحول سیاسی جامعه، بی‌شک می‌توانست آثار بیشتری خلق کند که تا همیشه در تاریخ ادبیات فارسی باقی بمانند. هرچند که اثر همنشینی مخرب جلال آل احمد و اندیشه‌ها و نگاه ابزاری‌اش به هنر کاملا در آثار ساعدی مشهود است، اما نگاه به سرنوشت آثار تمام شده خود آل احمد نشان می‌دهد که تنها چیزی که از «ادبیات» می‌ماند «ادبیات» است، نه «بیانیه نویسی» و نوشتن به منزله یک اقدام انقلابی.

نخستین جرقه‌های تشکیل یک سندیکا برای طراحان گرافیک ایران، در میانه‌های دهه پنجاه زده شد. در آن سال‌ها که گرافیک ایران می‌رفت در جامعه هنری و فرهنگی ایران جایی برای خود بیابد، مرتضی ممیز که به لقب پرطمطراق «پدر گرافیک» ایران شهره است، به همراه دوستان نزدیکش به فکر تشکیل یک سندیکا افتاد تا از نظر قانونی و حقوقی صنف طراحان گرافیک را سازماندهی کند. هرچند که تلاش‌های او به نتیجه نرسید.

سینمای مخملباف سینمای غریبی است. سینمایی که گویا نه آغازی دارد و نه پایانی. هرگاه که احساس می‌کنی به امضای سینمایی او رسیده‌ای به ناگاه فیلمی می‌سازد که ناچار می‌شوی تمامی داشته‌های ذهنی‌ات را دوباره از نو برایش تعریف کنی. گویا او با هر فیلم یک بار به دنیا می‌آید و یک بار از دنیا می‌رود. حکایت فیلمسازی او بیش از آنکه با متر و معیار آشنای فیلمسازان صاحب سبک همخوان باشد شبیه به کولی سرگشته‌ای است که نمی‌داند باید در کدام منزل اتراق کند.

خمینی برای یارانش به راستی بت‌شکن بود. یارانش می‌پنداشتند که ابراهیم پیامبر در جهان مدرن‌ زاده شده و با تبرش به جان بتی افتاده که ۲۵۰۰ سال بر ایران حکومت کرده است. خمینی برای مذهبیون ایران‌‌ همان پیامبر گمشده‌ای بود که با ریش‌های انبوه سفید و چهره نورانی قرار بود به جنگ طاغوت‌های زمان برود. همای بی‌سعادتی که در تقدیر تاریخی بر شانه‌های محمدرضا پهلوی نشسته بود. اما به راستی چه شد که پس از گذشت ۲۳ سال از درگذشت رهبر سابق جمهوری اسلامی، این بت‌شکن خود تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین بت‌های تاریخ ایران شده است؟

حاکمان ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره تلاش کردند تا هنر و فرهنگ ایران از یک اصل واحد در محتوا پیروی کند. رویکردی به هنر که بسیار نزدیک به خواست حاکمان شوروی سابق بود. حزب کمونیست شوروی سبک هنری پذیرفته شده رسمی خود را «رئالیسم سوسیالیستی» می‌نامید، پس بد نیست ما نیز آنچه حاکمان ایران به عنوان هنر متعهد می‌نامند را «رئالیسم ولایت فقیه» بخوانیم. این نوشتار نگاهی دارد به این دو رویکرد سرکوب فرهنگی و هنری.

پوستر‌ها، ویدئو‌ها و نشانه‌هایی که برای جنبش سبز توسط طراحان ایرانی طراحی شدند اصولا فاقد نوآوری بودند. در بیشتر این نشانه‌ها ردپایی از کلیشه‌های مرسوم گرافیک انقلابی به چشم می‌خورد که از سال‌های انقلاب ۵۷ در فرهنگ بصری باقی مانده‌اند. بزرگ‌ترین مشکل جنبش در بعد بصری و گرافیکی نداشتن نشانه‌های قابل اتکا و همه‌گیر بصری بود. به جز رنگ سبز و نشانه‌هایی مانند علامت وی (که عنصری بسیار کلیشه‌ای است) تقریبا جنبش سبز هیچ «نشانه» گرافیکی‌ دیگری ندارد.

جنجال اخیر درباره “ندا آقا سلطان” و خانواده اش و نحوه پوشش اخبار مربوط به او، موجب شد تا باب گفتگوی جدیدی باز شود که به نوعی بازخوانی “ندا” به عنوان یکی از مهمترین نشانه های جنبش آزادی خواهی مردم ایران است.