به قدرت رسیدن حسن روحانی، می‌تواند نویدبخش روزهای خوبی برای کشور ما باشد: از سویی می‌تواند مشکلات بسیاری را در کشور حل کند و ایران را در مسیر درستی برای در پیش گرفتن توسعه قرار دهد و از طرفی فضای امن‌تری را برای فعالیت دموکراسی‌خواهان فراهم کند. فضای تنفسی لازمی که بدون آن، کار برای سامان دادن به خواسته‌ها و مطالبات، بسیار سخت خواهد بود. با کمی تدبیر می‌توان از این فضا برای قدم گذاشتن در راه دموکراسی، استفاده کرد.

سوق جریان اصلاح طلبی به مدارا خواهی و مرکزیت گرایی، به مرور سبب ایجاد و تمرین آلترناتیوی برای رژیم میشود که در صورت خطر سقوط، خود را با این جریان تلفیق نموده و یا جایگزین میکند و این بدین معناست که اگر جریان اصلاح طلبی به صورت عقل‌مندانه به مساله اقلیت ها و اکثریت ها ننگرد، به نوعی در تغییر و تحول مسند قدرت غرق شده و ثتبیت ولایت مطلقه را فراهم میکند.

انتخابات ریاست جمهوری که با هر تعریفی بزرگ‌ترین آوردگاه تبلیغاتی ایران است، نشان داده که ما هنوز از بعد بصری، نمایشی و تبلیغاتی ضعف‌های بسیاری داریم. تقریبا هیچکدام از کاندیدا‌ها نمایشی بالا‌تر از حد متوسط در تبلیغات نداشته‌اند. در واقع همه چیز در تبلیغات کاندیدا‌ها در سطحی از کیفیت قرار دارد که انتخابات ایران در آن قرار دارد. جدا از اینکه بزرگان هنر و تبلیغات علاقه چندانی به حضور در این آوردگاه ندارند، کاندیدا‌ها هم چندان به دنبال پیدا کردن نیروهای کاربلد نیستند.

هیچ قرینه‌ای خواه در داخل و خواه در خارج وجود ندارد که نظام جمهوری ‌اسلامی، بخواهد طومار نقشه خود را در صندوقچه سیاست بپیچاند. انحراف و ناامیدی از دولت، پایان کار دولت‌سازی نبود، آغاز کار است. بازگشت به دوران پیش از دولت‌سازی، و پیچاندن طومار نقشه راه و چشم‌‌پوشی از روند تاریخی تمدن‌سازی، امیالی است که تنها از ذهن متوهّم و عقل توجیه‌گر کسانی مي‌گذرد، که اعتیاد به قدرت امان از عقل آزاد آنها‌ گرفته است.

این نوشته با نظر به شرایط سیاسی فعلی در ایران، به استدلال در مورد ضرورت ساختن سیاستی دیگر می پردازد. در آن به سه موضوع خواهم پرداخت: نخست، تحلیل شرایط سیاسی در ایران و خاورمیانه، دوم، نقد رویکردهای آنارشیستی و سیاست حزبی و انتخاباتی، و سوم، معضلات و امکاناتی که برای ایجاد سیاستی دیگر وجود دارد. قسمت سوم تنها طرح بحث را در برخواهد گرفت. فراتر رفتن از آن به این دلیل ممتنع است که سیاست امری فردی نیست.

دوران انتخابات فرصت مناسبی است براي نظام تا با مانورهای خود به اهداف متعددی دست يابد. يكي از اين اهداف ایجاد اين تصور است كه نامزد اصلی بيت رهبری، سعيد جلیلی است. با اين كار، رهبر رقیبان درونی را مهار می کند، صبر طرف بین المللی را در ارتباط با برنامه هسته اي بی پاسخ نمی گذارد و به دنيا نشان خواهد داد كه انتخابات در نظام آنچنان پُرشور، رقابتی و آزاد است كه حتی تمايل بيت رهبری (سعيد جليلی) به جمهوريت نظام يعنی نتيجه صندوق رای (علی اكبر ولايتی) بايد تمكين نمايد.

پس از دو دهه متهم شدن شهروندان بهایی به بی تفاوتی نسبت به سرنوشت کشور، جامعه جهانی بهایی در بیانیه ای به تاریخ 4 فوریه 2008 میلادی حق رای دادن و مشارکت بهاییان را در انتخابات ایران به شهروندان بهایی ساکن ایران یاداوری کرد و حضور بهاییان را در انتخابات به شرط آنکه عاری از هرگونه گرایشات حزبی باشد، بلامانع اعلام کرد. نکته اینجاست که چه شهروندان بهایی در انتخابات شرکت کنند و چه شرکت نکنند به دلیل آنکه ایشان از حقوق اجتماعی یک شهروند عادی ایرانی برخوردار نیستند، هیچ تاثیری در انتخابات ریاست جمهوری و نظایر آن ندارند.

علی خامنه ای راهکار کوتاه مدت مناسبی برای عبور از بحرانی قریب الوقوع یافته است. یافتن یک محلل برای مقابله با جریانی که می رفت از درون، دستگاه ولایت را ساقط کند؛ تدبیری اجتناب ناپذیر بود که اندیشیده شده است، اما وی فردی را به ریاست اجرایی کشور خواهد گماشت که به مراتب از احمدی نژاد ضعیف تر است و ویژگی‌های شخصی وی در عوام فریبی و حاشیه سازی را نیز ندارد.

پرسش گیج کننده ای که به ویژه پیش روی نیروهای اجتماعی و سیاسی برآمده از 25 خرداد سال 88 قرار گرفته نحوه مشارکت در فضای انتخابات تا پایان شب 23 خرداد است. در واقع با شروع بهار امسال ظاهرا ماه عسل جنبش سبز که چهار سال به طول انجامیده پایان یافت و نیروهای اجتماعی و سیاسی برای نخستین بار در چهار سال اخیر باید دست به تصمیم سیاسی درباره پروژه انتخابات ریاست جمهوری هم می زدند.

می‌توان اینگونه دید که علی‌رغم تمام نقاط تاریک و نکات منفی، در این انتخابات فرصتی تاریخی به دست آمده که با کم‌ترین هزینه و طی مدتی کوتاه نتیجه‌ی انتخابات را “حتی‌المقدور” به نفع نامزدی که به مردم نزدیکتر و از تندروهای حکومتی دورتر است رقم زد. کاری عقلانی و اخلاقی که در بهترین حالت منجر به پیروزی و بهبود نسبی وضعیت، و در بدترین حالت در حد لطفی اخلاقی “اما کم هزینه” خواهد بود.

وعده‌هایی با مضامین اجتماعی و جوان‌پسند، مطمئن‌ترین راه برای کاندیداهای انتخابات است. نه مانند وعده‌های سیاسی، بودار است و قابلیت برخوردن به این جناح و آن جناح را دارد و نه مانند وعده‌های اقتصادی، با خط کش عدد و رقم اندازه‌گیری خواهد شد و قابلیت دردسرسازی دارد. از طرف دیگر جوانان ایرانی عمده‌ترین بخش رای‌دهندگان جامعه ایرانی را تشکیل می‌دهند که جذب آرای این طیف، تا حد زیادی کاندیدای پیروز را مشخص می‌کند.

«روحانیت سنتی» به عنوان اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین جریان روحانیت شیعه، تلاش داشته است به شیوه سنتی فقیهان گذشته از سیاست به معنای عام آن خودداری کند. این جریان فقط هنگامی که در مورد اصول اسلام یا موجودیت روحانیت احساس خطر کرده، وارد سیاست شده یا در شرایط خاص که جامعه مسلمانان به صورت همگانی وارد سیاست شده‌اند اینان نیز وارد صحنه شده‌ و فتاوا و نظریاتی سیاسی ارایه داده‌اند.

تلاش برای ترویج اندیشه های صدر در حوزه علمیه قم البته از دیرباز مخالفان ویژه ای داشته ولی گویا پس از سه دهه شاگردان صدر با حمایت مالی دولت و حمایت پشت پرده رهبری می کوشند گام های تازه ای برای احیای آن بردارند. این احیا به طور طبیعی می تواند بخشی از یک پازل گسترده قدرت طلبی سیاسی نیز تلقی شود، پازلی که چهره هایی چون مشایی می کوشند با یافتن حلقه های وصلی چون محمدباقر صدر، خویش را بیشتر و هدفمندتر به سران آن نزدیک کنند.

رییس جمهوری آینده ـ بنابه سنت بیست و چهار سال گذشته ـ چه بسا برای دو دوره و هشت سال رییس جمهور خواهد بود. احتمال آن‌که رهبر هفتاد و چهار ساله‌ی جمهوری اسلامی طی هشت سال آینده درگذرد اندک نیست. هنگام درگذشت رهبر، رییس جمهوری نقشی بارز در فرایند گذار به رهبر تازه را بازی می‌کند. بنابراین، انتخابات ریاست جمهوری ماه خرداد اهمیتی مضاعف برای روحانیت دارد.

‌مساله این است که تا خامنه‌ای در مقام همایونی‌ست این سیاست معقول نخواهد شد. خامنه‌ای رای ندارد. برای همین رای می‌دزدد یا با عملیات شبه‌قانونی هر که را رای دارد کنار می‌زند. این پاشنه آشیل خامنه‌ای است. نظام ولایی پشتوانه ندارد. مثل اسکناس‌هایی که در این 4ساله منتشر کرده است. فقط بر تورم بحران‌ها می‌افزاید. من امیدی از این سو ندارم. اما از آن سو چطور؟ هاشمی چه خواهد کرد؟ هاشمی مثل خامنه‌ای تصمیم‌اش را گرفته است. اگر جز این بود به میدان نمی‌آمد. تا هاشمی زنده است خامنه‌ای سر راحت بر بالین نمی‌گذارد.

بنظر می‌رسد که مشکل اصلی اصلاح‌طلبان و کاندیدای مورد نظر آنان، شرکت یا عدم شرکت در انتخابات و حتی تایید یا رد صلاحیت نبوده و نیست؛ مشکل اساسی آن‌ها (به مانند رقیب اصول‌گرایشان) این‌جاست که حتی در صورت پیروزی در انتخابات، بدون در دست داشتن قوای دیگر و حمایت رهبر جمهوری اسلامی چه کار می‌توانند بکنند که پیش‌تر، در دوران اوج خود و در اختیار داشتن دست‌کم دو قوا از قوای سه‌گانه، نکرده‌اند؟

موضوع زنان و انتخابات همان اندازه که جذاب به نظر می رسد، پیچیده و دشوار جهت سخن راندن، نوشتن و عمل است. مشارکت زنان در انتخابات و یا هر نوع فعل سیاسی در سطح تصمیم گیری با چالش های بسیاری همراه است که جای بحثی طولانی به وجود می آورد. مسلما این نوشتار در پی بررسی ریشه ای دلایل عدم مشارکت فعال سیاسی زنان در سطح کلان و یا ارایه راه حل جهت رفع موانع دستیابی به شرایط مناسب برای ارتقای رقم مشارکت نیست. گرچه این موضوع از مباحث پایه ای جهت ورود به بحث انتخابات پیش رو و موضوع زنان است.

جنبش دانشجويی چه در روزهای منتهی به انتخابات آینده و چه پس از آن بايد فعاليت خود را بر توسعه آگاهي هاي اجتماعي ـ سياسي و حساس كردن مردم به چنين مسائلي متمركز کند و در عین حال در صورت فراهم شدن بستر لازم به نقد بی رحمانه قدرت (هم حاکمیت جمهوری اسلامی و هم نیروهای اپوزیسیون جمهوری اسلامی) بپردازد و این اصلی ترین وظیفه جنبش دانشجویی با توجه به تجارب چند دهه فعالیت سیاسی و اجتماعی در ایران است.

با مروری بر عناوین اصلی اخبار و تحلیل های رسانه ای در کشور، عمدتا موضوع شوراها و ارزیابی عملکرد و راه‌های تقویت آن به محاق رفته و مطالب اصلی حول انتخابات کنترل شده ریاست جمهوری است و بس؛ در حالی که بایستی در مدت زمانی کافی بحث های کارشناسی فراوانی برای چگونگی تقویت این نهاد در کشور راه می افتاد و قدم های تازه ای در حمایت از آن برای ورود به دوران بلوغ اش برداشته می شد و نقاط ضعف قبلی گوشزد می گردید.

اخبار دو جین کاندیدای ریز و درشت اصولگرا زیر صدای جذاب تر آمدن یا نیامدن خاتمی و مواضع تقریبا هر روزه او که با صراحتی کم نظیر مطرح کرد، بی اهمیت ماند و روز آخر ثبت نام ها نیز همه نگاه ها معطوف به آمدن هاشمی یا خاتمی شد. این موضوع نشان می دهد که اصلاحات هنوز بازیگر عرصه سیاست در ایران باقی مانده است. اصلاح طلبان در این مدت هم مواضع خود را بار دیگر به گوش جامعه رساندند و هم نشان دادند که همه تلاش های جریان حاکم برای حذف کردنشان بی حاصل بوده است.