سال 2011 که بود، مردم در غرب خیزش های اجتماعی عرب را به فال نیک گرفته بودند. رویدادهایی دوران-ساز که انتظار می رفت خاطره بزرگِ سیاسی این زمانه باشد. وسعت دامنه جغرافیایی این خیزش های جمعی خیره کننده بود. کمی بعد از آن هم جنبش اشغال در آمریکا آغاز شد. مجموعه این رویدادها برای ناظران آن شکی باقی نگذاشت که با پدیده ای بی سابقه روبرو شده اند. “چیزی کاملا نو”. جنبشی بدون نام، با انتهایی نامعلوم.

نه سال از زمانی که بحث هلال شیعی توسط ملک عبدالله پادشاه اردن مطرح شد، می‌گذرد. در سال 2004 میلادی ملک عبدالله درباره ظهور یک هلال شیعی ایدئولوژیک از بیروت تا خلیج فارس هشدار داد. پس از آن برخی کشورهای منطقه و نیز قدرت‌های فرامنطقه‌ای از افزایش نفوذ شیعیان ابراز نگرانی کردند. طى اين سالها ايران طرح اين مساله را بى‌اساس و تنها بهانه‌اى براى محدود كردن فعاليت شيعيان منطقه دانسته است، اما سخنان اخیر قاسم سليمانى نشان از تلاش ایران براى سامان دادن به اين هلال ايدئولوژيك دارد.

تلاش هایی که امروز برای بستن فضای سیاسی صورت می گیرد می تواند علامت مهمی از فعالیتهای پشت پرده و دستیابی قریب الوقوع جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای باشد و مهم ترین تهدید دموکراسی در ایران، اثبات فرضیه دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای است. اگر چنین فرضی محقق گردد و جمهوری اسلامی به این سلاح نامتعارف مسلح شود، جوهر دمکراسی در ایران خشک خواهد شد و وضعیت حقوق بشر نیز متعاقبا روشن خواهد بود. موضوعی که البته کمتر در مدار تحلیلها و نظرات قرار گرفته است.

در این نوشتار قصد داریم “با بی‌رحمیِ تمام” به مصاف بخشی از واقعیات مربوط به جامعۀ ایران برویم و بر پایۀ آن تحلیلی از انتخابات سال 88 به دست دهیم و بر اساس آن دست به پیش‌بینی در باب انتخابات آتی بزنیم. نخست، با “مسلّم گرفتن” صحت آمار رسمی ده دورۀ انتخابات ایران، آنها را از “نگاه” دولتمردان ایران تحلیل می‌کنیم و سپس، نتایج حاصل از این تحلیل را برمی‌رسیم تا ببینیم این نتایج تا چه حد با سایر واقعیات و نیز مشاهدات میدانی نگارندگان، که همه در ایران می‌زیند، مطابقت دارد.

نهادسازی یکی از بارزترین مشخصه های زمامداری علی خامنه ای است. نهادهای سیاسی، اجتماعی، دینی و … در طول 24 سال گذشته به دستور وی ایجاد شده اند تا علاوه بر بسط ید رهبر، گرهی از مشکلات حاکمیتی بگشایند. همزمان با افول اعتبار شخص ولی فقیه، نهادهای دست ساز وی به حاشیه رفته اند یا به حیف و میل منابع مالی و راه اندازی دفتر و دستک های موازی مشغول هستند و یا تحت تاثیر مولفه های مختلف سیاسی، نتوانسته اند گرهی از مشکلات بگشایند.

سنى ها كه پس از تاسیس کشورعراق برای مدت ۸۳ سال (٢٠٠٣-١٩۲۰) حاكم بلامنازع این کشور بودند، ده سال است که از نقض حقوق سياسى ـ اجتماعى خود از سوی حاکمان شیعه عراق، شکوه و گلایه می کنند .سهم این اقليت ٢٠ درصدى از سمت ها و پست هاى كليدى چقدر است و این سهم در آينده تا چه حد قابل تغییر است؟ وضعیت آنها نسبت به شیعیان و کردها در داخل عراق چگونه است و حامیان و مخالفان منطقه ای و بین المللی سنی ها، چه کشورهایی هستند و چرا؟

حضور سیدمحمد خاتمی، در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم جدی‌تر از قبل شده است. حامیان خاتمی با راه‌اندازی کمپین‌های مختلف وی را تشویق به حضور در انتخابات می‌کنند. آن‌ها اما فراموش نمی‌کنند که بگویند امروز از خاتمی انتظاری جز نجات ایران ندارند و توقع از او کمتر از سال 76 است. نکته‌ مشترک دیگر در تحلیل‌ها، لزوم مرزبندی با “تندروها” و “براندازان” است. آن‌ها اکنون بر این عقیده‌اند که “تندروی‌ها” باعث شکست اصلاحات شد و اعتراضات مردم پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز سال 88 را از مصادیق تندروی و ترمزی برای اصلاحات معرفی می‌کنند.

یک احتمال برای انقلاب سوریه این است که این انقلاب بتواند در برابر نظام حاکم بر این کشور و ماشین سرکوبگرش مقاومت کند. در نتیجه و در این روند فرسایشی، زیربناها و سازمان‌های دولتی سوریه و بافت اجتماعی کشور ویران می‌شود. در این وضعیت، اسراییل ترجیح می‌دهد که آمریکا هیچ دخالتی نکند و اجازه دهد تا همین روند تخریبی ادامه یابد،‌ ولی در عین حال ارتباطش با پرونده سوریه را نیز حفظ کند تا بتواند در لحظه حساس وارد عمل شود. در حقیقت، احتمال سومی که ذکر شد همین سیاستی است که آمریکا ظرف دو سال گذشته پیگیری کرده است.

درگیری میان محمود احمدی‌نژاد و اصول‌گرایان، در ماه‌های منتهی به انتخابات می‌تواند باعث بروز درگیری‌های جدی‌تری در سطوح فوقانی حاکمیت شود. درگیری‌هایی که به هر شکل کاهش مشروعیت و اقتدار جمهوری اسلامی را باعث خواهد شد. مساله‌ای که در زمان انتخابات برای حاکمان، پذیرفتنی نخواهد بود. از سوی دیگر، تنها راه پرهیز از درگیری، گردن نهادن به خواسته‌های محمود احمدی‌نژاد است که آن نیز بخش‌های زیادی از حاکمیت را ناراضی خواهد کرد.

دو وليعهد كهنسال عربستان در دو سال و به فاصله ٨ ماه فوت كردند. ملک عبد الله، پادشاه نیزگرفتار ضعف و بیماری‌های کهنسالی است. چنین وضعیتی احتمال تغییرات مجدد در راس ساختار قدرت عربستان را نزدیک کرده است. تغییراتی که تابع یک نظم ویژه “قبیله ـ دولت” است. در عربستان برخلاف اغلب پادشاهى ها كه قدرت از پدر به پسر منتقل می شود، جابجايى قدرت بين برادران و به ترتيب سن صورت مى گيرد. کهنسال بودن این برادران موجب شده كه اين تغييرات در نظام حكومتى عربستان در مدت زمانهاى نامشخص و بعضا حتی چند ماهه صورت گيرد.

شاید مروری بر تاریخ رشد سرطانی القاعده و خطری که از جانب گسترش تروریسم افسارگسیخته گروه‌های بنیادگرا، جامعه بشری را تهدید می‌کند، در کنار اشاره به سیاست‌های قدرت‌های جهانی در راه نیل به هدف‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت‌شان، تنها یادآوری تاریخ نباشد. اگر معیارهای انسانی ملاک تعیین راهبردها نباشد، جامعه بشری با دستیابی احتمالی تروریسم جهانی به سلاح‌های مخوف‌تر، خطراتی به مراتب گسترده‌تر از بمب‌گذاری‌های کلاسیک و ترور در چهارگوشه دنیا را نیز تجربه خواهد کرد.

باقی ماندن معاذ الخطیب در مقام رهبری اپوزیسیون سوریه از زمان تعیین غسان هیتو به عنوان نخست‌وزیر دولت موقت، یک مانع بزرگ بر دوش اپوزیسیون بود و خود الخطیب اراده کرد تا قبل از آنکه به حاشیه رانده شود، کناره‌گیری کند. به نظر می‌رسد که الخطیب پیش از هرگونه مذاکره و مشورتی تصمیم خود در استعفا را علنی کرده و سیلی محکمی به گوش اپوزیسیون سوریه زد تا بدین ترتیب در برکه‌ای سنگ بیاندازد که خود از آن نوشیده بود.

باید پذیرفت به همان اندازه که سرمایه سیاسی احمدی نژاد به هیچ نزدیک شده، سرمایه اجتماعی اش هم تضعیف شده است. علاوه بر این مسئله طبیعی، تاملی در وضعیت حاکم بر روستاها به خوبی نشان می دهد که جامعه روستایی سال 92 ایران با جامعه مشابه سال 88 متفاوت است و ما با یک جامعه جدیدتر، مصرف گراتر و متنوع تر روبرو هستیم که می تواند رفتارهای متفاوت تری از قبل بروز دهد.

محمدرضا جلایی‌پور چهل دلیل برای حضور خاتمی در انتخابات برشمرده است. پیش از ورود به نقد متن، مایل‌ام به نکته‌ای اشاره کنم. از نظر من متن جلایی‌پور، متنی برای اقناع منتقدان حضور خاتمی نیست. این متن قرار است منبعی باشد برای آنانی که مایل به حضور خاتمی در انتخابات بودند، اما به دلیل اتفاقات چهار سال گذشته، نمی‌توانستند این مساله را به صورت علنی بیان کنند. همچنین مانیفستی است برای نسل جدیدی از اصلاح‌طلبان معتقد به نظام و خاتمی‌محور که قدرت بیان این مسایل را ندارند.

نام “جبهه نصرت” یک سال بعد از اعتراضات مردمی در سوریه مطرح شد. در واقع تا زمانی که مردم سوریه در خیابان‌ها دست به اعتراضات مسالمت‌آمیز می‌زدند، خبری از این گروه نبود، ولی زمانی که کار به درگیری‌های مسلحانه کشیده شد، این نام بر سر زبان‌ها افتاد. این جبهه در ژانویه 2012 اعلام موجودیت کرد و بنا به گفته برخی صاحب‌نظران، شاخه‌ای از القاعده عراق است و تعداد زیادی از اعضای آن سابقه جنگ‌های چریکی در عراق را دارند .

پنتاگون یکی از ژنرال‌های کهنه‌کار خود را که در جنگ‌های آمریکای مرکزی مشهور به “جنگ‌های کثیف” حضور داشت به عراق فرستاده بود تا بر عملکرد واحدهای پلیس که بازداشتگاه‌ها و مراکز شکنجه‌ای برای گرفتن اطلاعات از شورشیان راه‌اندازی کرده بودند، نظارت کند. این واحدها بدترین شکنجه‌های اعمال شده در زمان حضور نیروهای آمریکایی در عراق را انجام داده و روند شکل‌گیری یک جنگ تمام عیار داخلی را در این کشور تسریع کردند.

پرفسور علی اکبر مهدی استاد جامعه شناسی در دانشگاه اهایو ایالات متحده در گفتگو با تهران رویو به بررسی رویکرد اصلاح طلبی جامعه ایران از سال 76 می پردازد و به مقایسه آن با جنبش انقلابی سال 57 دست می زند. نویسنده کتاب “جامعه شناسی در ایران” ( با همکاری علی لهسایی زاده) همچنین به تبیین جنبش اصلاحات ایران از سال 76 تا 84 می پردازد و مخالف این گفتار است که دستاوردهای دولت اصلاحات یک گام به جلو و دو گام به عقب بوده است.

مصطفی شعاعیان چریک تک‌رو و متفکر نقاد جنبش کمونیستی ایران ازجمله معدود چهره‌هایی است که در تاریخ جنبش چپ ایران به چهره‌ای یگانه بدل شده است. او در 11 اسفند 1314 در تهران متولد شد و سرانجام در یک درگیری با پلیس سحرگاه 16 بهمن 1354 با فشردن دندان بر شیشه کپسول سیانوری که زیر زبان داشت به زندگی خود خاتمه داد تا مبادا زنده دست ساواک بیفتد. نقادی بی‌رحمانه او بر موضع لنینیستی چپ ایرانی از جمله خصیصه‌هایی است که به او ویژگی ممتازی بخشیده است.

“اگر شما ‌به میدان فعالیت نیائید، خودم جریان چپ را راه می‌اندازم.” این جمله را به روایت خبرگزاری اصولگرای تسنیم، دو دهه و اندی پیش، هنگامی که آیت الله خامنه ای بر کرسی رهبری نشست، خطاب به علمای حاضر در مجمع روحانیون مبارز گفت که روی خوشی به ولایت وی نشان نمی دادند. این رویه یعنی تمایل به جریان سازی سیاسی اما تنها بدان تهدید منحصر نبود و نشد و در دو وجه سلبی و ایجابی، می توان نمونه های مهمی را در دو دهه گذشته رصد کرد.

سوریه هم‌پیمان اصلی ایران در خاورمیانه است و عمر این هم‌پیمانی به سه دهه می‌رسد. حکومت سوریه در واقع نخ تسبیح طرح استراتژیک ایران در منطقه است، طرحی که از تهران تا حومه جنوبی بیروت گسترده شده و ایران از طریق آن تلاش کرده قدرت خود را در منطقه افزایش دهد. بدین ترتیب سقوط نظام سوریه باعث می‌شود تا حزب‌الله به عنوان نوک پیکان این طرح استراتژیک در محاصره قرار گرفته و تنها شود.