جریان دانشجویی در جایگاه یک تشکل مدنی طبیعتا به دنبال بهبود وضع موجود خواهد بود. استراتژي مطالبه محوری که در سالهای اخیر جامعه مدنی ایران بدان دست یافته، دستاورد بزرگی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت و در دوران جدید می‌تواند رفتار دانشگاه و نهادهای مدنی با حکومت را تنظیم کند. بر این اساس جدای از اینکه حکومت در دستان چه گروهی و برچه ایدئولوژی متکی است؛ وظایفی در قبال مردم دارد که باید بدان پایبند باشد و نهادهای جامعه مدنی نیز باید آن را پیگیری کنند.

مصر و ایران بیش از سه دهه است که در وضعیت قطع رابطه سیاسی با یکدیگر به سر می برند. از این رو سطح مناسبات دو کشور در حد دفتر حفاظت منافع و نه سفارت است. حتی سقوط مبارک و به قدرت رسیدن دولت اسلامگرای محمد مرسی نیز موجب نشد که روابط دو کشور به حالت عادی باز گردد. بدیهی است که این سردی روابط چه در زمان مبارک و چه پس آن، نشان از عمق واگرایی دو کشور دارد.

طولانی شدن جنگ داخلی در سوریه باعث کاهش قدرت سیاسیون میانه رو وظهور و افزایش قدرت نيروهاى تندرو در میدان نبرد شده است. حالا در سومین سال بحران سوریه، جبهه سومى نیز در حال شکل گیری است. جبهه ای كه هم با حکومت بشار اسد و هم با سکولارهای مخالف حكومت در جنگ است. جبهه ای متشکل از نیروهای تندرو مذهبی ـ از اسلامگراهای افراطی سوریه تا هم کیشان خارجی آنها ـ که به یاری شان آمده اند.

در روزهای پر تلاطم انقلاب 57 شاید در میان شخصیت های سیاسی و مذهبی همه می دانستند که چه نمی خواهند، اما تنها دو نفر به روشنی به آنچه می خواستند واقف بودند؛ دکتر شاپور بختیار و آیت الله سید روح الله خمینی. اولی در دانشگاه سوربن فرانسه تز دکترای خود را در مورد “رابطه دین و قدرت” نوشته بود و از لاییسیته و دمکراسی صحبت می کرد و دیگری که کتاب ولایت فقیه را در حوزه علمیه نجف به رشته تحریر در آورده بود از جمهوری اسلامی سخن به میان می آورد.

امروز ميزان آگاهى عمومى، هم بسيار فراتر از يكى دو دهه قبل است و هم از لحاظ جغرافيايى همگِن‌تر شده است. فاصله‌ى سطح آگاهى عمومى ميان كلان شهرها و جوامع روستايى كمتر شده است. اين روزها ‘برخوردارى’ و يا ‘محروميت’ ديگر مانند گذشته بستگىِ چندانى به اين ندارد كه كجا زندگى مى‌كنيم. در عوض، جوامعى محروم حساب مى‌شوند كه دسترسى كمترى به شاهراه ارتباطى ديجيتال دارند. به قول تامس فريدمن انگار زمين دوباره مسطح شده است.

فیلم “رضا شاه” که از نظر گردآوری مجموعه های تصویری در نوع خود بی همتا است، از نظر روایتی بیش از آنکه به وظیفه اصلی خود که روایت تاریخ به صورت مستند است، بپردازد؛ در ردیف فیلمهای تبلیغاتی قرار می گیرد که از یک زاویه مشخص و در جهت انتقال نگاهی خاص به مخاطب ساخته شد است و در این راستا سعی دارد با دخیل کردن نوستالژی و برانگیختن احساسات ذهن پرسشگر، مخاطب را تحت تاثیر خود قرار دهد.

مهدی جامی به تازگی و به بهانه اعتراض‌ها به سفر محسن مخملباف به اسرائیل متنی را در نقد «چپ»‌های ایرانی منتشر کرده است. متنی آنقدر عجیب و سردرگم که در نگاه اول از نویسنده‌اش بعید به نظر می‌رسد. مقاله‌ای که تنها در ۸۱۰ کلمه چنان بر جریان چپ ایرانی می‌تازد که گویا تمامی آنچه تاکنون بر «ایران» رفته است ناشی از «وطن فروشی» روشنفکران چپی است که هرگز دغدغه «ملی» نداشته‌اند. این چند خط درباره این یادداشت نوشته شده است.

از زمان شروع بهار عربى در منطقه تاكنون، سوريه مراحل گوناگونى را طى كرده است. از بى تفاوتى اين كشور در قبال بحرانهاى منطقه اى تا اوج گيرى اعتراضات و تداوم آن. از تسليح مخالفان توسط مجامع بين المللى تا تشكيك در ارسال سلاح براى مخالفان حكومت از سوى غرب. مخالفان رژیم که در آغاز نيروهاى مردمى و افسران جدا شده از ارتش سوريه بودند، به مرور و با پیوستن گروه های جهادی تندرو تغییر شکل و ماهیت یافتند. با ورود اين گروههاى تندرو، درگیری ها در سوریه بیش از پیش پیچیده تر شد و ابعاد یک جنگ داخلی را به خود گرفت.

سیاست و قضاوت مطابق منطق و تعادلات خود رفتار خواهند کرد و از آنجا که انسان های شرافتمند و باورمند به منهج عدل همواره درهمه جا وجود دارند، نمی توان به کسب نتایجی در محاکمه آمران و عاملان آشکار و پنهان امیدوار نبود . اما تامل ”بوترو” در مورد پیکاسو بسان دعوتی خاموش از هنر و هنرمندان است تا با ثبت این تراژدی های هولناک در جهت تکمیل نگارش «تاریخ جهانی بدنامی» گام بردارند، تا بدین طریق بتوان از حیثیت و شرافت انسانی دفاع کرد.

جامعه ایران به شدت قطبی شده است و تا اینکه به آشتی برسد راه زیادی را باید بپیماید. به دلیل میل شدید حاکمیت به حفظ قدرت و در دست داشتن قوای قهریه، این تخاصم ها و رویکردهای پیکارگرایانه میتوانند بسیار خطرناک باشند و کشور را به سوی ستیز (و یا حتی جنگ) داخلی سوق بدهند. از این رو به نظر من جنبش مدنی ایران میتواند از فرصت هایی که برایش ایجاد میشود برای تاسیس یا تقویت نهاد های مدنی و دمکراتیک و صنفی/سیاسی مانند انجمن های غیر دولتی، احزاب سیاسی و تشکلات کارگری، استفاده بکند.

درک این نکته بسیار مهم است که سیاستمداران ایرانی‌ هر خطی که داشته باشند می‌خواهند بزرگی ملت شان را باز یابند و باور دارند که انرژی هسته‌ای کلید پیشرفت در قرن بیست و یکم است. روحانی هشدار داد “همه باید بدانند که دولت بعدی در دفاع از حق مسلم ملت ایران ذره‌ای عقب نخواهد نشست”. از این رو، دور تازه مذاکرات که مقامات غربی انتظار دارند که در ماه اوت از سر گرفته شود ممکن است به طرز مشقت باری سخت باشد.

متزلزل كردن ديكتاتورى، نگاهى متفاوت را طلب مى‌كند؛ نگاهى كه در آن تلاش‌ها معطوف به بيان خواسته‌ها خارج از چارچوب تعيين شده حكومت و تعيين حدود و قواعد بازى از سوى مردم براى حاكمان باشد و نه برعكس. در سى و چند سال اخير حكومت ايران نشان داده است كه به هیچ وجه مايل به راه آمدن با خواسته‌هايى نيست كه خود در ابتدا حدود و ثغور آن و حتی شیوه بیان آن را تعیین نكرده باشد. اصلاح طلبان نیز نشان داده‌اند که در این بازی قدمی خارج از محدوده تعیین شده از سوی صاحبان قدرت بر نخواهند داشت.

آنچه پس از این قرائت بیانیه ارتش مصر رخ داد حائز اهمیت است. در یک سو تظاهرکنندگان در میدان تحریر که از چند روز قبل علیه محمد مرسی دست به تحصن زده بودند خوشحالی زاید الوصفی از خود نشان دادند. هم‌زمان بیانیه قرائت شده توسط السیسی از طرف رهبر مسیحیان مصر، شیخ الازهر و محمد البرادعی به عنوان بارزترین رهبر اپوزیسیون مصر مورد حمایت قرار گرفت. بدین ترتیب ارتش مصر موفق شد چتر حمایتی مذهبی ـ سیاسی را بر سر تصمیم خود بگیرد و خود را از تبعات یک کودتای تمام عیار مصون نگاه دارد.

اصول نوزده تا چهل دوم قانون اساسی که در بردارنده‌ی حقوق ملت ایران است سال‌هاست به درستی اجرا نشده و یا نادیده گرفته شده است و این بار این مطلب نه از تریبون مخالفان نظام و اپوزسیون، بلکه از جانب رئیس جمهور ایران عنوان می‌شود. اصولی که نظام اگرنه درعمل اما همواره در سخن داعیه اجرای آن را داشته است. در درجه اول آزادی‌هایی همانند آزادی نشریات و مطبوعات، احزاب، جمعیت‌ها، انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی، تشکیل اجتماعات و راه‌پیمایی‌ها هرچند به صورت مشروط، به خصوص در هشت سال اخیر به شدت محدود و سرکوب شده اند.

بدون تعلیم و تربیت، بشر هر چیزی می‌تواند بشود و در هر جایگاه مربوط یا نامربوطی می‌تواند تکیه زند، اما لازم است تا ما برای آنچه که می‌خواهیم بشویم، پرورش یابیم تا فرداروز به جای اصلاح ابروی کار، چشم امورات را ناخواسته از کاسه نکَنیم، یا به جای غنودن در یک کلبه‌ی چوبی نزدیک ساحل، خونین و مالین سر از کارزار درنیاوریم!

اندیشه های مصباح یزدی چندان ناشناخته نیست. در هشت سال اخیر بسیاری از نظریات وی در باب، دموکراسی، آزادی، دین و و حکومت اسلامی در عمل اجرا شد و پیروان وی تلاش گسترده ای برای پیاده کردن اندیشه های وی کردند. محدودیت جامعه مدنی، انحصار در سیاست ورزی و غیر پاسخگو ساختن حکومت و شخص رهبر مذهبی، ترویج اندیشه های خشونت گرایانه دینی و محدود ساختن و سرکوب کردن اصلاح طلبان و تحول خواهان نتیجه اجرایی شدن بخشی از اندیشه های این مکتب بود.

به قدرت رسیدن حسن روحانی، می‌تواند نویدبخش روزهای خوبی برای کشور ما باشد: از سویی می‌تواند مشکلات بسیاری را در کشور حل کند و ایران را در مسیر درستی برای در پیش گرفتن توسعه قرار دهد و از طرفی فضای امن‌تری را برای فعالیت دموکراسی‌خواهان فراهم کند. فضای تنفسی لازمی که بدون آن، کار برای سامان دادن به خواسته‌ها و مطالبات، بسیار سخت خواهد بود. با کمی تدبیر می‌توان از این فضا برای قدم گذاشتن در راه دموکراسی، استفاده کرد.

رهبری جهان عرب در گذشته ای نه چندان دور؛ نوعی بازی بین مصر، عربستان، عراق و سوریه بود. کشورهایی که از نظر جمعیتی و نیروهای مسلح، بزرگتر و نیرومندتر از سایر اعراب بودند. اما نگاهی به وضعیت کنونی قطر نشان می دهد که بدون برخورداری از این عوامل نیز می توان در حد یک قدرت منطقه ای در معادلات حاضر شد، مشروط بر آنکه عناصر جدیدی از قدرت همانند اقتصاد قدرتمند، رسانه جمعی حرفه ای و موثر و نیز بازی خوانی دیپلماتیک را جایگزین کمبودها کرد.

سوق جریان اصلاح طلبی به مدارا خواهی و مرکزیت گرایی، به مرور سبب ایجاد و تمرین آلترناتیوی برای رژیم میشود که در صورت خطر سقوط، خود را با این جریان تلفیق نموده و یا جایگزین میکند و این بدین معناست که اگر جریان اصلاح طلبی به صورت عقل‌مندانه به مساله اقلیت ها و اکثریت ها ننگرد، به نوعی در تغییر و تحول مسند قدرت غرق شده و ثتبیت ولایت مطلقه را فراهم میکند.

هیچ قرینه‌ای خواه در داخل و خواه در خارج وجود ندارد که نظام جمهوری ‌اسلامی، بخواهد طومار نقشه خود را در صندوقچه سیاست بپیچاند. انحراف و ناامیدی از دولت، پایان کار دولت‌سازی نبود، آغاز کار است. بازگشت به دوران پیش از دولت‌سازی، و پیچاندن طومار نقشه راه و چشم‌‌پوشی از روند تاریخی تمدن‌سازی، امیالی است که تنها از ذهن متوهّم و عقل توجیه‌گر کسانی مي‌گذرد، که اعتیاد به قدرت امان از عقل آزاد آنها‌ گرفته است.