کتاب «زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‌دهند» توسط آصف بیات در سال ۲۰۱۰ نوشته شده که فاطمه صادقی آن را به فارسی ترجمه کرده است اما متأسفانه این کتاب امکان انتشار ادامه مطلب…

رالف پیترز افسر سابق ارتش آمریکا در مقاله‌ای که در شماره ژوئن 2006 مجله نیروهای مسلح آمریکا منتشر شد، نوشت: «تنش‌های دائمی در خاورمیانه، نتیجه‌ی منطقی اختلال در مرزهای کنونی است که توسط اروپایی‌ها ترسیم شده و درست است که خاورمیانه از مشکلات زیادی مانند رکود فرهنگی و ظلم اجتماعی گسترده و تندروی دینی رنج می‌برد، اما مشکل اصلی خاورمیانه اسلام نیست؛ بلکه مرزهای بین کشورهاست و چاره‌ای جز ترسیم مجدد مرز در خاورمیانه نیست تا قومیت‌ها و اقلیت‌های دینی در این منطقه عدالت بیشتری را شاهد باشند».

نبرد با داعش بیشتر از آنکه شکلی منظم داشته باشد، بیشتر به صورت اقدامات پیشگیرانه در جریان است تا بدین ترتیب جلوی گسترش آن گرفته شود. حساب‌های وابسته به داعش در فضای مجازی مسدود می‌شوند و در دنیای واقعی، جلوی پیشروی آن به سمت کردستان عراق گرفته می‌شود. شورای امنیت نیز به تازگی داعش و جبهه نصرت را در یک کاسه قرار داده است، هر چند متحدان منطقه‌ای غرب تلاش کرده بودند تا این فکر را جا بیاندازند که می‌توان از جبهه نصرت علیه داعش حمایت کرد.

یکی از کتاب‌هایی که‌ تاثیری فراوان بر شمار کثیری از رویدادهای دهه‌های هفتاد و هشتاد و نود میلادی در جهان عرب به‌ جا نهاد، “نشانه‌‌های سر راه” (معالم فی الطریق) نوشته‌ی سید قطب نویسنده‌ی اسلام‌گرای مصر بود. این کتاب انجیل بسیاری از جنبش‌های اسلامی رادیکال و تندرو در جهان عرب و خارج آن است و تاثیر زیادی بر امثال بن‌لادن، طالبان و به شکل کلی اسلام‌گراها داشته است.

از نیمه‌ی نخست سده‌ی نوزدهم، امپراتوری عثمانی مجموعه‌ای اصلاحات و تغییرات قانونی را آغاز کرد که‌ تاثیرات فراوانی بر زندگی سیاسی و فرهنگی و اجتماعی امپراتوری بر جای نهاد. «فرمان گلخانه» در سال 1839، فرمان سال 1856 و بنیان نهادن قانون 1876 مهمترین کارهایی بودند که‌ در این زمینه‌ صورت گرفتند. اگر چه‌ این رفورمها بسیاری از زمینه‌های زندگی در درون امپراتوری را در بر می‌گرفت؛ اما نکته‌ی اصلی آنها تغییر و دستکاری کردن‌شان و جایگاه دین و شریعت در زندگی سیاسی و اجتماعی و قانونی آن عصر بود.

پرسشهای بی پاسخی درباره سکوت جریان اصلاح طلب در برابر این جنایت تاریخی وجود دارد که همچنان بی پاسخ مانده است. اینکه کدام یک از اصلاح طلبان در آن مقطع از روند اعدامها مطلع بودند؟ چه موضع یا نقشی در آن مقطع به ویژه در دعوای آیت الله منتظری و رهبر وقت جمهوری اسلامی داشتند؟ چه تلاشی برای توقف یا تشدید آن کردند؟ چگونه آن را توجیه می کردند؟ و چه شناختی از طراحان این اعدامها دارند؟ نهایتا اینکه چه روندی طی شد تا احکام این اعدامها به امضای آیت الله خمینی رسید؟

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ویژه در یک دهه اخیر، فعالیت های هسته ای ایران و مسائل پیرامون آن، یکی از مهمترین و حساس ترین موضوعاتی است که در عرصه سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است. در این گزارش سعی می شود که سرفصل های مهم این موضوع و روند اتفاقات و افت و خیزهای پرونده به صورتی اجمالی بررسی گردد.

انتظار برخورد مثبت با صندوق های رای از سوی کسانی که در انتخابات قبلی شرکت نکردند، پایین است. همچنین از آنجایی که امکان رقابت نامزد وابسته به اخوان نیز وجود ندارد، لذا به احتمال زیاد اسلام گراها و حامیان آنها انتخابات را تحریم خواهند کرد؛ ولی چون میزان شرکت کنندگان در همه پرسی قانون اساسی در زمان ریاست جمهوری مرسی نیز پایین و زیر پنجاه درصد بود، لذا تاکید بر نرخ مشارکت کم، مشکل حادی را برای السیسی و ارتش مصر ایجاد نمی کند.

پس لرزه‌های اعتراضات تابستان ۲۰۱۳ در استانبول، همچنان ادامه دارد. پس از تخریب وجهه بین المللی ترکیه و استانبول در نتیجه سرکوب این اعتراضات از سوی پلیس و نیروهای امنیتی، استانبول میزبانی المپیک ۲۰۲۰ را نیز در رقابت با توکیو از دست داد و حالا نیز گزارش جدید عفو بین الملل، ضربه ای دیگر بر اعتبار منطقه ای و بین المللی حکومت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه وارد کرده است.

در کمتر از یک سال از عقد قرارداد گردشگری بین تهران و قاهره، دولت مصر اعلام داشته که این قرارداد را به حالت تعلیق درآورده و از اجرای آن خودداری خواهد کرد. قاهره نگرانی های «امنیتی» را دلیل این تصمیم خود ذکر کرده است. بدین ترتیب قراردادی که در اواخر دولت احمدی نژاد به تصویب رسید، در اوائل دولت روحانی تعلیق شده است.

نفجار بمب در مسجد الساحل شهر رنکوس در شمال دمشق، تحرک جدیدی به خشونت‌ها در سوریه بخشید. این منطقه خارج از نفوذ حکومت و مخالفان مسلح سوریه است. در حالی که آهنگ درگیری‌ها در سوریه کاهش یافته بود، انفجار بمب در مسجد و کشته شدن حداقل 30 نفر، آتش رویارویی‌های خونین را شعله‌ورتر خواهد ساخت. بدین ترتیب جنگ داخلی سوریه علی رغم کاهش تنش‌های خارجی حکومت سوریه و غالب شدن دیپلماسی به جای برخورد نظامی احتمالی، کماکان تداوم یافته و علامتی حاکی از فروکش کردن در دست نیست.

روحانی التفات دارد که زدودن چهره خشن در گرو این است که پرونده نقض گسترده حقوق بشر به عاملی برای شانتاژ خبری رسانه‌های خارجی علیه نظام در طول مذاکرات هسته‌ای تبدیل نشود. از این رو، حکومتی که تا اندکی پیش از این، وبلاگ نویس کارگری را به قتل رساند، اینک بحث از افزایش پهنای باند، رفع فیلترینگ از فیسبوک، دعوت از ایرانیان مقیم خارج برای بازگشت به کشور، آزادی چند تن از زندانیان سیاسی و فعالان حقوق بشری و…می‌کند.

برای بررسی گروه‌های حاضر در عرصه سیاسی و پیش‌بینی ائتلاف‌هایی که رخ می‌دهد٬‌ همواره باید چند متغیر را در نظر داشت. متغیر نخست را می‌توان با اغماض “انتخابات ریاست‌جمهوری” در ایران معرفی کرد. نظام سیاسی نیمه پارلمانی – نیمه ریاستی در ایران و اختیارات ریاست‌جمهوری٬ می‌تواند منشا تحولات بسیاری در ایران شود. همان‌طور که از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۷۶ شاهد این تغییرات بوده‌ایم.

وضعیت بین المللی بحران سوریه، اوضاع داخلی این بحران را تحت الشعاع قرار داده است. اگر در نهایت قطعنامه جدیدی که کشورهای غربی عضو شورای امنیت درصدد ارائه و تصویب آن هستند از سوی دمشق مورد پذیرش قرار نگیرد، بحران سوریه ممکن است وارد مرحله پنجم یعنی حمله نظامی خارجی شود. چنین حمله ای ممکن است باعث انهدام زیر ساخت های نظامی سوریه و تضعیف موقعیت ارتش این کشور در نبرد زمینی و شروع مرحله دیگری از جنگ داخلی سوریه شود.

پیش زمینه حل مشکلات، نحوه حل پرونده هسته ای ایران است که تاثیر خود را بر همه مسائل دیگر نیز بر جا می‌گذارد. افراد و سازمانهای اپوزیسیون باید به این سؤال مهم و استراتژیک پاسخ دهند که آیا از تلاشهای حسن روحانی و دولت ایران برای حل این مساله حمایت خواهند کرد یا ترجیح می‌دهند با تایید نظر برخی محافل غربی و یکدست فرض کردن حکومت ایران از اعمال فشارهای روزافزون و نهایتا سرنگونی آن حمایت کنند. این پاسخ استراتژیکی است که هویت آینده بخشهای مختلف اپوزیسیون را شکل خواهد داد.

نگرانی مهمی که کارشناسان نظامی به آن اذعان دارند، این است که به‌کارگیری سلاح‌ها علیه سوریه، در صورتی که کوچکترین خطایی در هدف‌گیری روی دهد، می‌توانند فاجعه‌ای تمام عیار را رقم بزنند. برای مثال، در صورتی که کلاهک‌های BLU-119/B به صورت دقیق به هدف اصابت نکنند و تنها باعث نشت مواد شیمیایی شده و نتوانند آن‌ها را بسوزانند، در مورد سوریه، دقیقا همان چیزی روی خواهد داد که ارتش آمریکا به دلیل پیشگیری از آن می‌خواهد به تاسیسات این کشور حمله کند.

ظاهراً اولین تلاش ها برای شیعه قلمداد کردن علویان به امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان باز می گردد که بنا به ملاحظات سیاسی و برای ایجاد اتحاد با حافظ اسد، علویان سوری را با شیعیان یکی و متحد اعلام کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، جمهوری اسلامی نیز ادعای تشیّع خاندان حاکم در سوریه را توجیهی ایدئولوژیک برای ائتلاف استراتژیک دو کشور در منطقه گرفت؛ توجیهی که در ماه های اخیر برای تحریک عواطف و احساسات مذهبی مردم ایران بار ها مورد استفاده قرار گرفته است.

پوتین از آمریکا خواست خویشتن داری کند. اسرائیل گنبد آهنی را آماده کرده است تا جلوی حملات موشکی احتمالی سوریه و حزب الله لبنان و حماس را بگیرد. حزب الله ضمن آماده باش کامل اعلام کرده است که واکنشش بستگی به ماهیت و اندازه حمله احتمالی آمریکا خواهد داشت. ایران نیز نماینده ویژه ای به سوریه اعزام داشته و ضمن مخالفت با حمله آمریکا، مرتب هشدار می دهد که تبعات اقدام نظامی فوق فراتر از سوریه بوده و گریبان اسرائیل را می گیرد. با توجه به این وضعیت می توان پیش بینی کرد حمله نظامی دیگری در منطقه رخ خواهد داد

حمایت از حمله آمریکا به سوریه ـ پیش از آنکه چیزی ثابت شود و شورای امنیت سازمان ملل مجوزی صادر کند ـ یک جنایت است. فاجعه‌ای در شرف وقوع است و حمایت از این فاجعه‌ی قریب الوقوع ـ به صرف روابط نزدیک اسد با جمهوری اسلامی یا روسیه ـ دست کم غیراخلاقی‌ست ـ حتی اگر بعدها مدارک و بهانه‌های لازم هم بدست آید.

تجربه به ما نشان می دهد که اصلاح طلبی و محافظه کاری با یکدیگر قابل جمع نیستند و ناگزیر یکی از این دو رقیب بر دیگری چیره خواهد شد. اکنون دولت روحانی فرصت برابری برای هر دو رقیب است تا بار دیگر خود را محک بزنند. از این رو می توان پیش بینی کرد که دولت روحانی یک دولت پایدار نخواهد بود و دیر یا زود جای خویش را به دولتی تمام اصلاح طلب یا محافظه کار خواهد داد.