سیستان و بلوچستان پهناورترین استان ایران است که جمعیتی بیش از دو و نیم میلیون نفر را در خود جا داده است. دو سوم این جمعیت را جوانان تشکیل می دهند، سهم عمده ای در اقتصاد غیر نفتی ایران داشته و طولانی ترین مزر مشترک را نیز با دو کشور پاکستان و افغانستان دارد. با این همه و با وجود منابع طبیعی فراوان و بکر، محروم ترین استان از نظر اقتصادی، پرشمارترین منطقه از نظر تعداد بی سوادان و خلوت ترین ناحیه جغرافیایی از نظر تراکم جمعیت به شمار می آید.
سیستان در شمال و بلوچستان در جنوب از دو فرهنگ، ساختار اجتماعی و مذهبی و نیز سیاسی برخوردار است که از این نظر نیز با هیچ کجای دیگر در ایران قابل مقایسه نیست. از سوی دیگر در سده‏ی اخیر نیز خاستگاه بسیاری از رخدادهای مهم و تاثیرگذار سیاسی در ایران بوده است. این رخدادها از زمان تقسیم بلوچستان میان سه کشور ایران، افغانستان و پاکستان شکل و رنگ تازه ای به مطالبات مردم منطقه داد تا جایی که در چند سال گذشته، گروه‌هایی با شعار جدایی و استقلال سربرآوردند. در این میان تشکل هایی که پیگیر خواسته های قومی- مذهبی خود بودند نیز با انگ تجزیه طلبی سرکوب شدند.
از سوی دیگر حکومت جمهوری اسلامی ظاهرا برای تشدید فضای ارعاب و سرکوب در کشور به خصوص در حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری اخیر، به کرات تعدادی از معترضان و منتقدان بلوچ را به بهانه های گوناگون به چوبه ی دار سپرده است، درست همانند آنچه که کردستان رخ داد.
تهران ریویو، برای روشن شدن گوشه ای از واقعیت هایی که این روزها در سیستان و بلوچستان می گذرد، مصاحبه ای با عبدالقادر بلوچ ترتیب داده است. عبدالقادر بلوچ متولد 1334 خورشیدی در شهرستان مرزی خاش است. وی تحصیلات ابتدایی خود را در شهرهای کرمان، تربت حیدریه و زاهدان به پایان رسانده و از مدرسه عالی و امور اداری و بازرگانی کرمان لیسانس گرفته. او که سرپرست خوابگاه‏های دانشجویی دانشگاه بلوچستان بود به خاطر فعالیت‏های اجتماعی و سخنرانی‏هایی که علیه سیاستهای نظام جدید پس از انقلاب فرهنگی ایراد می‏کرد، مورد تعقیب قرار گرفت و در سال 1361 به داخل ایل شه‏بخش رفت و زندگی مخفی خود را آغاز کرد که پس از دو سال و نا امن شدن شرایط به پاکستان و از آنجا به کانادا نقل مکان کرد.
عبدالقادر بلوچ همچنین عضو کانون نویسندگان در تبعید هست و از او تا کنون سه مجموعه داستان (فرمایش و غیره، مسافران خانم لیندا وانگ، دنیاهای زیر یک سقف)، دو رمان (یک وجب از تاریکی، کشف دیوار حضور)، یک گزیده‏ی طنزها (ایماها و اشاره‏ها) و یک مجموعه شعر (یک آسمان اندوه) منتشر شده است.
عبدالقادر بلوچ علاوه بر همکاری با نشریات برون مرزی مدت نه سال است که به صورت فعال وبلاگنویسی می کند و در امور سیستان و بلوچستان در زمره صاحب نظران است. آنچه در زیر می آید نتیجه این گفت و گو است.

آقای بلوچ طی سی و سه سال گذشته، حکومت جمهوری اسلامی بر خلاف ادعاهای مسوولان و نیز نص صریح قانون اساسی، تبعیض های بارز و آشکاری میان اقوام ایرانی به ویژه مرز نشینان شرق و غرب کشور قایل شده است، به نظر شما دلیل این رفتار دوگانه چیست؟

حکومت جمهوری اسلامی، حکومتی است تهی از توانایی‏های لازمه برای اداره یک مملکت. رهبران و مسوولین این نظام در بهترین و بالاترین شرایط افرادی هستند که توانایی اداره یک مسجد را دارند. کشور داری به مراتب چیزی بیشتر از روایت و حدیث و عبا و عمامه و لقب و عنوان لازم دارد. اینها خودشان عامل هستند، توصل به قرائتی خاص و قشری گری و غلطیدن در دره‏ی بی انتهای جهل و خرافات و تعصبات چاره‏ای برای این نظام باقی نمی گذارد جز مخالفت روز افزون با دگر اندیشان و اقوامی که دارای باورها و اعتقادات متفاوت هستند.
وقتی شما سالها لعن و نفرین را بر باورهای دسته و گروهی روا می‏دارید و آنها را تایید و تشویق و گسترش می‏دهید و آیه و حدیث و روایت دال بر کافر و نجس و مرتد بودنشان در می‏آورید وقتی که حاکم می‏شوید باید تکلیفتان را روشن کنید.
شعارت می‏شود برادری و برابری، عملت می‏شود: یا به دین من دربیا و برادر و برابر شو یا تبعیض‏های بارز و آشکار را تحمل کن و اعتراضی هم نکن.

بلوچ ها همانند دیگر ایرانیان دارای مطالباتی قومی، مذهبی، سیاسی و فرهنگی هستند، مهم ترین این درخواست ها و مطالبات کدام است؟

در مرحله نخست و در حضور یک نظام دیکتاتور، تمام یک مملکت احتیاج به فضای باز سیاسی و شرایطی برای زیستن دارد. مطالبات قومی، مذهبی، سیاسی و فرهنگی قبل از اینکه «مطالبه» باشند «حق و حقوق» مسلم و بدیهی هستند که اگر کشور به دست کشورداران مدبر و سیاستمداران تحصیلکرده اداره شود در برنامه‏ریزی‏های منطقه‏ای نه تنها در نظر گرفته می‏شوند، بلکه با مطالعه تجارب ملل و اقوام دیگری که در آنها تنوع اقوام و باورها وجود دارد برنامه ریزی‌هایی برای رشد و گسترش آنها هم می شود.
نگاه کنید به سیاستهایی که در کشورهای غربی با فرهنگ‏های متفاوت و برنامه‏ها و حمایت‏هایی که برای تقویت و گسترش آنها می شود.
اصولاً وقتی حکومت‏ها به سمت دیکتاتوری پیش می‏روند همیشه از سقوط در وحشت هستند و روز به روز دامنه‏ی آزادیها را محدودتر می‏کنند و همواره از اقوامی شروع می‏کنند که مردم با فرهنگ و باورها و سنن آنها ناآشنایند. مارکهای جدایی طلب، استقلال طلب و جاسوس اجنبی، به مردمی بهتر می‏چسبد که زبان و لباس و قیافه‏اشان با سایرین متفاوت باشد. از سویی وقتی شما حق و حقوقِ یک انسان را زیر پا بگذارید طبیعی است که او طالب حقوق خود باشد و مطالباتی را مطرح کند: داشتن سهمی عادلانه از بودجه و در آمد منابع طبیعی، توجه خاص نسبت به عقب افتادگی در همه زمینه‏ها از جمله آموزشی و کشاورزی و راه و مسکن و … حق آزادی داشتن اعتقادات و باورها و پرستش‌گاه‌ها. حق استفاده از زبان و لباس و آداب و رسوم و فرهنگ و حق مشارکت برابر در اداره کشور و حق مسلم اداره استان و منطقه خود از آن جمله اند.

بر اثر رفتارهای سوء حاکمیت، اعتراض‏ و نارضایتی‏هایی در مناطق گوناگون کشور بروز کرده که در برخی مناطق مانند کردستان و بلوچستان گروه‌هایی در قالب مبارزه مسلحانه مطالبات خود را پی گیری می‌کنند. آیا چنین واکنش هایی باعث دورتر شدن مردم از دستیابی به خواسته هایشان و برخوردهای خشونت بار بیشتر توسط حکومت نمی شود؟

وقتی حکومت‏ها به سمت دیکتاتوری پیش می‏روند همیشه از سقوط در وحشت هستند و روز به روز دامنه‏ی آزادیها را محدودتر می‏کنند و همواره از اقوامی شروع می‏کنند که مردم با فرهنگ و باورها و سنن آنها ناآشنایند. مارکهای جدایی طلب، استقلال طلب و جاسوس اجنبی، به مردمی بهتر می‏چسبد که زبان و لباس و قیافه‏اشان با سایرین متفاوت باشد

همینگونه است که می‏فرمایید اما آنچه که ما از دور مبارزه مسلحانه‏اش می‏نامیم، آنها دفاع می‏نامند. جالب اینجاست که در اکثر موارد در سرتاسر جهان افرادی که دست به مبارزه مسلحانه (از نظر ما) و دفاع (ازنظر خودشان) می زنند وقتی با همین سوال مواجه می‏شوند همین عواقب را تایید می‏کنند؛ اما استدلال می کنند که وقتی که عملی به تجاوز بیشتر بیانجامد و مبارزه‏ی سیاسی عقوبتی جز نیستی و نابودی نداشته باشد، آنها نیز خود را در عملی انجام شده می بینند و اسلحه را به عنوان تنها گزینه انتخاب می کنند. متاسفانه کسانی که به مرحله‏ای از خفقان و درد می‏رسند که جانشان به لب می‏رسد استدلالشان با استدلال ما که هنوز عشق به زندگی داریم متفاوت است. من شخصاً با خون ریزی مخالفم اما در مقابل حمله‏ی جانوران وحشی از عزیزانم دفاع خواهم کرد.

در استان شما، سیستانی ها با بلوچ ها بر اثر اختلافات دینی، فرهنگی و بعضا سیاسی سالهاست که با یکدیگر سر ناسازگاری دارند، آگاهان بر این باورند که دستهایی در پی دامن زدن به این اختلافات هستند، این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سایه روحانیتِ حکومتی در ایران سایه شومی است که بر تمام شئونات کشور سایه افکنده. علی‏الخصوص بر دولت‏هایی که در این نظام‏ بر روی کار آمده‏اند. دولتها وقتی توسط ملتها سر کار می آیند، خودشان را ناگزیر به پاسخگویی به ملت میدانند. مجلس و نمایندگانی وجود دارد که یقه گیر و پیگیر باشد اما دولتهایی که با کاریکاتوری از انتخابات روی کار می آیند و در پنهان همان سایه شوم، همای سعادتشان از ملت طلبکار میشوند و به مرور فاصله و بی اعتمادی بین آنها، مخصوصاً با اقوامی که مطالباتی هم دارند، پیدا می شود. وقتی که بازوی اجرایی یک حکومت که باید در ارتباط مستقیم با ملت باشد کج که چه عرض کنم دارای انحرافات بنیانی و ذاتی و بنیادی باشد مجبور است به دنبال بازوهای کمکی بگردد. از طرفی در طول تاریخ رابطه دو قوم (حالا صرفنظر از اختلافات مذهبی و نژادی) در ارتباط مستقیم با رابطه آنها با دولت مرکزی بوده است. به ویژه در مواردی که یک قوم از لحاظ مذهب و زبان و آداب و رسوم تفاوت هایی با سایر ملت و دین رسمی مملکت داشته باشد.
ما وقتی رابطه سیستانی‏ها و بلوچ‏ها را منهای حضور سیاستهای تفرقه آمیز و حضور چنین دولت‏هایی بررسی می‏کنیم نه تنها اختلافی نمی‏بینیم بلکه شاهد یک زندگی مسالمت آمیز با حفظ استقلال در باورها و آداب و رسوم هستیم. زندگی‏ای که در آن از داد و ستد گرفته تا نشست و برخواست و وصلت و شرکت در جشن و عزا چنان عادی و طبیعی صورت می‏گیرد که در پاره ای موارد جداً تشخیص دو گانه بودن دو قوم کار سختی است اما نظامی زشت همه چیز را به زشتی خود در آورده است. شرایطی پیش آورده که جوانان بی تجربه‏ی هر دو قوم، همدیگر را دشمنان قسم خورده‏ی هم می‏پندارند و دستان خونین نظام را نمی‏بینند. شرایط غیر قابل قبول و خطرناکی که متاسفانه همیشه بعد از سقوط چنین نظام‏های ناکارآمدی به زد و خوردهای خونین و دشمنی‏های عمیق انجامیده.
نظام جمهوری اسلامی از طریق دولتها و علی الخصوص اکنون از طریق دولت صد درصد انتصابی احمدی نژاد و از طریق بازوهای فاسد و مخربی چون اداره اطلاعات و گروههای شبه نظامی عدیده علنی و غیر علنی و با استفاده از طلاب تندرو حوزه‏ها به جذب و تقویت آن دسته از خانواد ه‏های سیستانی می‏پردازد که گوش به فرمان بودنِ بی چون چرا را جزو اعتقادات مذهبی خودشان میدانند، البته در این بین افعی‏هایی هم وجود دارند که صرفاً مال اندوزی و منافع مالی آنها را سردسته جانیان نظام کرده به قیمت: کشتن و زندانی و آواره کردن تحصیلکردگان و روشنفکران آگاه و ریش سپیدان اصیل سیستانی.
نظام در حال حاضر با سوء استفاده از چنین موقعیتی گروه‏های تیر و جوخه‏های اعدام را از میان چنین سیستانی‏هایی تشکیل داده و جنایات خود را در بلوچستان به دست آنها انجام میدهد و با بومی خطاب کردن آنها تمام سرنوشت استان را به دست آنها سپرده. خوشبختانه تحصیلکردگان و فعالین سیاسی و حقوق بشری هر دو قوم بر این امر آگاهند و از خطری که منطقه را تهدید می‏کند در ترسند. من خوشبینم که در بلند مدت آگاهی و هوشیاری بلوچ‏ها و سیستانی‏ها این روابط کنونیِ بسیار تیره را، به درخشندگی قبل سوق خواهد داد.

گروه‌های مسلحی که در منطقه فعالیت دارند تا چه اندازه در اعمال وارد شدن خشونت بیشتر بر منتقدان و معترضان موثر هستند؟

این هم ربط پیدا می‏کند به اینکه سر و کارمان با چه نظامی است. نظام جمهوری اسلامی آنقدر گله گرگ‏های مذهبی و شرعی و آسمانی برای وارد کردن خشونت بر منتقدان و معترضان خودش دارد که بود و نبود گروههای مسلح چیز جدیدی به او نه میدهد و نه آن را در تنگنا قرار میدهد. از خلع لباس آیت‏الله شریعتمداری بگیرید تا همین دستگیریِ ربایش گونه آقایان موسوی و کروبی و همسرانشان. اینها در جایی و استانی صورت گرفته که تنها گروههای مسلح، سربازان صاحب نام و گمنام خود آقایانند. آیا آتو برای اعمال خشونت کم آوردند؟ نگاه کنید به قتلهای زنجیره‏ای، آنچه بر سعیدی سیرجانی و فروهرها رفت و یا جنایات و ترورهای خارج و کشتن دکتر بختیار و امثالهم. این نظام نیازی به بهانه ندارد. البته نظام از این گروهها سوء استفاده می کند، مثلاً وقتی از کشف و قلع و قمع همین گروهها که همیشه آنها را تعدادی فریب خورده می نامند عاجز می شوند، ریش سپیدان و معتمدین محلی را زیر انواع و اقسام فشارها قرار می‏دهند تا به جای نیروهای نظام، کار مهم دستگیری یاغیان را انجام بدهند. یا وقتی عزم جزم می کنند فعالین اجتماعی‏ای مثل یعقوب مهرنهاد را اعدام کنند برای در پوست گردو گذاشتن دست فعالین حقوق بشر آنها را عضو این گروههای مسلح اعلام می کنند.

کلیدواژه ها: سیستان و بلوچستان, عبدالقادر بلوچ, فریبرز سروش, قوم, مطالبات, نژاد |  Print | نشر مطلب