اوضاع در مصر کماکان نا آرام است. دولت انتقالی هنوز نتوانسته به صورت کامل بر اوضاع مسلط شود اما در عین حال اعتراضات نیز قادر نبوده مشکل جدی برای دولت انتقالی ایجاد نماید. عدلی منصور رئیس جمهور موقت با اتکا به حمایت ارتش، زمام امور را در دست دارد.

هر روز بیشتر از گذشته موقعیت اخوان المسلمین ضعیف تر می شود. با غیر قانونی اعلام شدن این گروه که تا کمتر از 4 ماه پیش کنترل نهادهای تقنینی و اجرایی مصر بعد از مبارک را در دست داشت، مصادره اموال و جلوگیری از کلیه فعالیت های علنی آن جنبه قانونی یافت. در عین حال فعالیت های اسلام گرایان جهادی و سلفی در شبه جزیره سینا نیز فضای متفاوتی را به وجود آورده است که چندان باب میل نیروهای اخوان نیست.

دولت انتقالی کماکان به سرکوب خونین اعتراضات می پردازد. اکنون دولت طرحی را تصویب کرده است تا انجام راهپیمایی و تجمع ها مشروط به دریافت مجوز از پلیس گردد. این طرح در دست رئیس جمهور برای اظهار نظر نهایی است. این طرح یادآور فضای پلیسی دوان مبارک است. بدین ترتیب در صورت تصویب و اجرای این طرح ضمن اینکه ممانعت از حق تجمعات مسالمت آمیز حالت ساختاری و قانونی به خود می گیرد، بلکه مصر یک گام دیگر به شرایط پیش از انقلاب نزدیک تر می شود.

به نظر می رسد ارتش و دولت موقت اصرار دارند تا پایان سال 2013 قانون سیاسی جدید مصر را به همه پرسی بگذارند تا بدین ترتیب نقشه راه مورد نظر اجرا گردد.

شواهد نشان می دهد دولت اراده ای برای تفاهم با مخالفین ندارد و تصمیم به حذف اخوان المسلمین از عرصه سیاسی مصر گرفته است. سلفی ها نیز معلوم نیست چه قدر فرصت عمل داشته باشند. برخی از نیروهای انقلابی مصر نیز به جرگه معترضین پیوسته اند. هنوز برخی از گروه های سوسیالیست در ائتلاف حامیان ارتش باقی مانده اند. اسامی حمدین صباحي و ابوالعز حریری در گمانه زنی ها پیرامون نامزدهای جدید ریاست جمهوری مصر شنیده می شود.

در این میان امکان نامزدی السیسی وزیر دفاع و فرمانده ارتش مصر خبرساز شده است. او تا کنون رسما اعلام نامزدی نکرده و در عین حال این پیشنهاد را نیز رد نکرده است. طرفدارانش کمپینی برای دعوت از ریاست جمهوری وی راه انداخته اند و مدعی هستند 9 میلیون نفر [در حدود یک دهم جمعیت مصر] به این کمپین پیوسته اند. رفاهی نصر الله رئیس کمپین فراخوان برای ریاست جمهوری السیسی پیش از سقوط مرسی، در مصاحبه با بوستون کلاب گفته است: “السیسی شخصا تمایلی به نامزدی ندارد. اما اگر نامزد شود؛ پیروزی وی لب مرزی مانند المرسی نخواهد بود بلکه 90 درصد از مردم مصر به وی رای خواهند داد”.

السیسی در مصاحبه با نشریه المصری الیوم نیز در پاسخ به سوال اینکه آیا نامزد می شود، گفت الان زمان و شرایط مناسبی برای پاسخ به این سئوال نیست. شبکه رصد که منتقد دولت انتقالی است مدعی است السیسی در حاشیه مصاحبه گفته که حمدین صباحی نامزد سابق ریاست جمهوری گفتگوی متقابلی با وی داشته است تا برای ریاست جمهوری نامزد شود. همچنین گفته است خیلی از افراد به این دلیل نامزد شده اند که او نامزدی اش را اعلام نکرده است. السیسی و مسوولین نشریه المصری الیوم، شبکه رصد را به برداشتی خارج از سیاق مصاحبه متهم ساخته اند.

السیسی روز 6 اکتبر در مراسم 40 سالگی جنگ مصر با اسرائیل در 1973 که با رقص و موسیقی همراه بود، گفت: “عده ای در گمان باطل فکر می کنند می توانند ارتش را شکست دهند. همان طور که اهرام مصر هزاران سال است که مستحکم باقی مانده، ارتش نیز چنین خواهد بود”. سخنرانی وی در حالی انجام شد که آن طرف تر در قاهره طرفداران اخوان المسلمین در پی حمله و درگیری با پلیس و نیروهای امنیتی کشته شدند. در این روز خونین کلا 51 نفر از طرفین در شهرهای مختلف مصر جان باختند. همچنین ژنرال طنطاوی فرمانده معزول ارتش مصر نیز پس از ماه ها در مراسم فوق شرکت کرد. حضور وی نشانه قدرت گرفتن ارتش در عرصه عمومی مصر است. برکناری طنطاوی توسط مرسی با شادی نیروهای انقلابی همراه شد که طنطاوی را به تاخیر در انتقال قدرت از شورای نظامی مصر متهم می ساختند.

بنابراین بحث نامزدی السیسی جدی است. رییس جمهور شدن وی حلقه کودتا و شکست انقلاب مصر را تکمیل می سازد. کودتا در ابتدا قابل اطلاق به اقدام ارتش نبود اما به تدریج با گسترش سرکوب خونین، محدود شدن آزادی ها، تضعیف حکومت قانون و تکرار اقدامات مغایر با موازین دمکراسی، معلوم شد نظامیان در مسیر بازسازی مناسبات سابق قدرت هستند.

ریاست جمهوری السیسی باز تولید نظامی است که پس از زعامت جمال عبدالناصر در سال 1952 شروع شد و با ریاست جمهوری انور سادات و مبارک ادامه یافت. بعد از دو سال و نیم که تنها یک سال قدرت با دولت منتخب مرسی بود و در بقیه اوقات شورای فرماندهی مصر قدرت ر ا در دست داشت، باز مصر در آستانه تکرار حاکمیت نظامیان در سیاست است.

وضع السیسی به صورت بالقوه خوب است و شانس پیروزی وی بالا است. عواملی که باعث موفقیت احتمالی وی می شوند، متعدد هستند.

وضعیت نا آرام و گسترش ناامنی ها، قوی ترین عاملی است که راه را برای حضور یک فرد نظامی در کاخ ریاست جمهوری مصر مساعد می نماید. در شرایط کنونی مصر و وضعیت خراب اقتصادی، توده های مردم از حضور فردی که امنیت و ثبات را به وجود بیاورد، استقبال می کنند و توجهی به خواست هایی چون آزادی، دموکراسی و اقتدارگرایی سیاسی نشان نمی دهند.

از آنجایی که قوی ترین رقیب السیسی، اسلام گرایان مصر هستند؛ لذا دو قطبی شدن، باعث می‌شود فضا به سود وی شود. شکاف بین سلفی ها نیز برای سیسی مفید است. مسیحیان قبطی نیز حامی وی هستند. طرفداران رژیم گذشته و تکنوکرات ها نیز از السیسی پشتیبانی می کنند. وزن این نیروها کم نیست. در انتخابات ریاست جمهوری گذشته، احمد شفیق که مورد حمایت طرفداران مبارک بود، رای بیش از 49 درصد شرکت کنندگان در انتخابات را کسب کرد.

انتظار برخورد مثبت با صندوق های رای از سوی کسانی که در انتخابات قبلی شرکت نکردند، پایین است. همچنین از آنجایی که امکان رقابت نامزد وابسته به اخوان نیز وجود ندارد، لذا به احتمال زیاد اسلام گراها و حامیان آنها انتخابات را تحریم خواهند کرد؛ ولی چون میزان شرکت کنندگان در همه پرسی قانون اساسی در زمان ریاست جمهوری مرسی نیز پایین و زیر پنجاه درصد بود، لذا تاکید بر نرخ مشارکت کم، مشکل حادی را برای السیسی و ارتش مصر ایجاد نمی کند.

شکاف بین انقلابیون مصر و منفعل شدن بخشی از جریان های سکولار نیز عرصه را برای پیروزی آسان وی هموار می نماید.

وی از قدرت مالی و تبلیغاتی خوبی برخوردار است و رسانه های دولتی و اکثر مطبوعات مصری مدافع او هستند. اما در کنار مزیت های فوق، ریاست جمهوری السیسی مشکلاتی نیز دارد. نخست تعارض با انقلاب است که می تواند منجر به بسیج مدافعان انقلاب و ترمیم شکاف های بین آنها شود. البته این امر هنوز قابل پیش بینی نیست. اما چالش بزرگ تر، زاویه پیدا کردن با آمریکا و اروپا است. در حال حاضر آمریکا کمک های مالی به مصر را قطع کرد و همکاری های نظامی را کاهش داد. واکنش دولت انتقالی مصر محتطانه بود و ضمن تاکید بر علاقه به حفظ روابط خوب با آمریکا، متذکر شد که دخالت این کشور را بر نمی تابد. السیسی در آمریکا درس خوانده است. رشد وی محصول روند تقویت و مدرن سازی ارتش مصر توسط آمریکا است. ریاست جمهوری السیسی که با تجکیم مناسبات پیش از انقلاب و حاشیه ای کردن دموکراسی در مصر همراه خواهد بود، نمی تواند مورد پذیرش غرب قرار بگیرد و این مساله مشکلی بزرگ برای اقتصاد مصر پدید می آورد.

اما عربستان، کویت و امارات متحده عربی می توانند چندین برابر دولت آمریکا کمک مالی کنند. همچنین روسیه و چین نیز نیازهای نظامی مصر را می توانند تامین نمایند. البته ارتش مصر در 34 سال گذشته کاملا شکل و شمایل آمریکایی پیدا کرده است. از این رو بازگشت به دوران قبل از کمپ دیوید، یک تصمیم مهم و استراتژیک است که پیامدهای گسترده ای دارد. انجام آن در شرایط کنونی مصر با ریسک قابل ملاحظه ای مواجه است. مشکلی که در غیاب رابطه خوب با غرب غیر قابل حل است، مسئله نیاز اقتصاد مصر به توریسم است.

در عین حال آمریکا به دلیل نیازهای منطقه ای، ضرورت حفظ روابط خوب مصر و اسرائیل و همچنین مبارزه با گروه های تروریستی اسلام گرا، نمی تواند به صورت کامل روابط با مصر را قطع نماید. همچنین مساله دار شدن دولت آمریکا در عین حال سرمایه ای داخلی برای السیسی است. در حال حاضر جو ضد آمریکایی در مصر بالا گرفته است و هر دو طرف نزاع از دولت آمریکا ناراضی هستند. ضدیت با غرب در توده مردم مصر طرفداران زیادی دارد.

مجموعه این عوامل باعث می شود که فرضیه شکست انقلاب مصر و باز تولید حاکمیت نظامیان با ریاست جمهوری السیسی گزینه ای جدی در آینده مصر باشد، اگر چه هنوز قطعیت پیدا نکرده است.

کلیدواژه ها: السیسی, انقلاب, حکومت نظامیان, ریاست جمهوری, علی افشاری, مصر |  Print | نشر مطلب