در حالی که دولت «باراک اوباما» در حال چانه‌زنی با نمایندگان کنگره و سنا برای همراه کردن اکثریت آنان با یک حمله نظامی به سوریه است، «زبیگنیو برژینسکی» سیاستمدار صاحب‌نام آمریکایی به طعنه می‌گوید که اگر دولت اوباما استراتژی و یا نقشه خاصی نیز برای حمله به سوریه و پیامدهای آن داشته باشد، لابد بسیار بسیار محرمانه است.[١]

آقای اوباما که پیش‌تر استفاده از سلاح شیمیایی را «خط قرمز» خوانده بود[٢] و اکنون دولتش معتقد است که حکومت سوریه این خط را رد کرده، واکنش خود را شامل حملات هوایی ٦٠ تا ٩٠ روزه، بدون ورود نیروی زمینی به خاک سوریه در نظر گرفته است. حمله‌ای که جدای از پرسش‌های جدی در مورد میزان اثرگذاری آن، احتمالا شامل هدف قرار دادن تاسیسات ساخت سلاح‌های شیمیایی و انبارهای حاوی این مواد نیز خواهد شد زیرا بدون تخریب این مکان‌ها، اصل و هدفی که برای حمله عنوان شده، زیر سوال خواهد رفت.

در آخرین روزهای ماه آگست و زمانی که احتمال حمله آمریکا به سوریه جدی‌تر شد، «یو.اس.ای تودی» در گزارشی، نام دو نوع سلاح را که به احتمال قوی برای هدف قرار دادن تاسیسات ساخت یا انبارهای مواد شیمیایی به کار خواهد رفت، مطرح کرد.[٣]

این دو جنگ‌افزار که «سلاح‌های حمله خنثی‌کننده» Passive Attack Weapons (PAW) و «عامل نابودکننده سریع» CrashPAD [٤] نام دارند، حاصل اختراع بخشی از محققان پنتاگون در برنامه «آژانس دفاعی کاهش خطر حمله و مرکز مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی»[٥] وزارت دفاع آمریکا هستند که از سال ١٩٩٨ مشغول به کار است. دو جنگ‌افزار یادشده، با هدف نابودی سلاح‌های شیمیایی، بدون نشت و پراکنده‌شدن آن‌ها ساخته شده‌اند اما تا به حال در جنگی واقعی مورد آزمایش قرار نگرفته‌اند.

دشمن را شیمیایی کن و دور بمان

گروهی از سلاح‌های خنثی کننده PAW در واقع به جای از بین بردن مواد شیمیایی یا بیولوژیک با ایجاد انفجار، بوسیله استفاده از میله‌های استیل و تنگستن که به صورت ترکش‌های حاصل از یک بمب به سوی تانک‌های حاوی این مواد پرتاب می‌شوند، آن‌ها را سوراخ کرده و باعث نشت تدریجی آن‌ها می‌شوند. مدل CBU-107 از این جنگ‌افزار[٦]، با پرتاب ٣٧٠٠میله‌ی چهارده اینچی، هفت اینچی و دو اینچی[٧] تا شعاع شصت متری محل انفجار خود، موجب می‌شود تا گازهایی مانند سارین به جای از بین رفتن، وارد محیط اطراف شوند.

CBU-107, official US Navy diagram

مبنای عمل CBU-107 نیز بر این تئوری استوار است که گازهایی مانند سارین و اکثر مواد مشابه، به علت سنگینی، در سطح زمین قرار گرفته و به سرعت تا دوردست‌ها پراکنده نمی‌شوند. این مواد بر اثر ترکیب با اکسیژن و زیر نور آفتاب، شکسته شده و اثرگذاری توکسیک (سمیّت) خود را از دست خواهند داد.

از این سلاح معمولا زمانی استفاده می‌شود که نیروی زمینی ارتش به‌کارگیرنده‌ی این جنگ‌افزار، خود در محیط اطراف نباشد. اینجا دیگر مشکل انسان‌هایی است که در چنین محل‌هایی مشغول به کار هستند و از نظر سازندگان یا به‌کارگیرندگان سلاح، دشمن نظامی محسوب می‌شوند. بدیهی است که هر گونه نزدیکی تاسیسات ساخت و یا نگهداری سلاح‌های شیمیایی به مکان‌های مسکونی، باعث آسیب به غیرنظامیان نیز خواهد شد.

«نیو ساینتیستز»[٨]، به نقل از «برایان هانلی» متخصص بیوفیزیک می‌نویسد که مواد مورد نیاز برای ساخت سارین ممکن است مجزا از هم، در مکانی نزدیک به یکدیگر انبار شوند تا بشود آن‌ها را در موقع نیاز به سرعت ترکیب کرد. چنین حمله‌ای ممکن است به ترکیب ناگهانی آن‌ها با یکدیگر شود.

بسیاری از مکان‌های ساخت یا انبار سلاح‌های شیمیایی سوریه، در نزدیکی محل‌های مسکونی قرار دارند. آن‌گونه که منابع غربی اعلام کرده‌اند، دست‌کم در نزدیکی السفیره، حما، حمص، لاذقیه و تدمر تاسیساتی وجود دارند[٩] که بسیار نزدیک به مناطق مسکونی پرجمعیت هستند.

به سرعت و حرارت، بسوزان

کاندیدای دوم اما سلاح‌های نابود کننده سریع با نام کرش‌پد CrashPAD هستند. نوع BLU-119/B بمبی ٩٠٠ کیلوگرمی است که پس از شکافتن محفظه‌های نگه‌دارنده مواد شیمیایی با مواد منفجره، نوبت را به سیصد کیلوگرم فسفر سفید می‌دهد تا این مواد را با درجه حرارتی که می‌تواند تا ٢٧٠٠ (عموما بین ١٠٠٠ تا ١٥٠٠) سانتی‌گراد بالا رود، بسوزاند[١٠].

هر چند از بین بردن بسیاری از مواد شیمیایی به درجه حرارتی بسیار کمتر از این مقدار نیاز دارد اما هدف‌قرار دادن انبارهای سارین باعث می‌شود تا هر بخش از این مواد که در چنین حمله‌ای از بین نروند، با کمک این بمب به چندین متر بالاتر از سطح زمین رفته و در فضایی دورتر فرود آیند. امری که به واسطه سنگینی این گازها در حالت عادی انجام نمی‌شود.

تاوان اشتباه محاسبه‌ی احتمالی

نگرانی مهمی که کارشناسان نظامی به آن اذعان دارند، این است که به‌کارگیری تمامی این سلاح‌ها، در صورتی که کوچکترین خطایی در هدف‌گیری (شامل محاسبه یا اجرا) روی دهد، می‌توانند فاجعه‌ای تمام عیار را رقم بزنند. برای مثال، در صورتی که کلاهک‌های BLU-119/B به صورت دقیق به هدف اصابت نکنند و تنها باعث نشت مواد شیمیایی شده و نتوانند آن‌ها را بسوزانند، در مورد سوریه، دقیقا همان چیزی روی خواهد داد که ارتش آمریکا به دلیل پیشگیری از آن می‌خواهد به تاسیسات این کشور حمله کند.

بحث به‌کارگیری سلاح‌های یادشده که در زمان حمله آمریکا به عراق در مراحل ابتدایی طراحی و ساخت خود بودند، به دلیل آن‌که برخلاف اعلام کشورهای غربی، دولت وقت بغداد دارای چنین تسلیحاتی نبود، عقیم ماند و در صورت استفاده احتمالی از این سلاح‌ها در نبرد وعده‌داده‌شده‌ی پیش‌رو، این نخستین بار خواهد بود که آن‌ها به صورت واقعی مورد آزمایش قرار می‌گیرند. آزمایشی که اگر درست جواب ندهد، سیاستمداران و نظامیان که احتمالا بمانند آنچه در هیروشیما و ناکازاکی روی داد، به‌خاطر کشته‌شدن ده‌ها هزار انسان عذرخواهی هم نکنند اما شاید روزی سازندگان این سلاح‌ها، همانند اوپنهایمر در برابر دوربین‌های تلویزیونی قرار گرفته و بگویند که «خود، مرگ شده‌اند، ویران کننده دنیاها». [١١]

————————————

پانوشت‌ها:

[١]: مصاحبه «زبیگنیو برژینسکی»، منتشر شده در وب‌سایت دویچه وله انگلیسی، ٢٦ آگست ٢٠١٣

[٢]: اینجا

[٣]: گزارش تام وندن بروک در USA TODAY

[٤]: CrashPAD: Crash Prompt Agent Defeat

[٥]: وب‌سایت رسمی DTRA.

[٦]: گزارش گلوبال سکوریتی درباره این سلاح.

[٧]: در این بمب از ٣٥٠ میله با طول چهارده اینچ، ١٠٠ عدد میله هفت اینچی و ٢٤٠٠ میله دو اینچی استفاده می‌شود. این جنگ‌افزار، با وجود دارا بودن وزن و شکلی مشابه با مدل‌های دیگری چون CBU-103 و CBU-107 ، از آن‌ها توسعه‌یافته‌تر است.

[٨]: مقاله «چگونه ممکن است ایالات متحده تلاش کند تا سلاح‌های شیمیایی سوریه را از بین ببرد»، منتشر شده در روز سوم سپتامبر ٢٠١٣، نیوساینتیستز.

[٩]: نقل از گلوبال سکیوریتی.

[١٠]: ر.ک منبع شماره هشت.

[١١]: «جولیوس روبرت اوپنهایمر» دانشمندی که از وی با عنوان پدر بمب اتمی یاد می‌شود، به سال ١٩٦٥ در برابر دوربین‌های تلویزیونی با چشمانی اشک‌آلود گفت: «می‌دانستیم که جهان از این پس، به صورت سابق نمی‌ماند. عده کمی می‌خندیدند، عده کمی گریه می‌کردند. بیشترمان ساکت بودیم. من به یاد جمله‌ای از “باگاواد گیتا” (کتاب مقدس هندوها) افتادم که در آن “ویشنو” تلاش می‌کند تا شاهزاده را متقاعد کند که باید وظیفه‌اش را انجام دهد و برای این‌که او را مجاب کند، به شکل مسلح خودش در می‌آید و می‌گوید: “خود مرگ شده‌ام، ویران‌کننده دنیاها”. در آن لحظه، همه‌مان به نوعی داشتیم به همین فکر می‌کردیم». فیلم و متن این بخش از مصاحبه را می‌توانید در این آدرس مشاهده کنید.

کلیدواژه ها: بمب شیمیایی, جنگ, حمله, سوریه, کامبیز غفوری |  Print | نشر مطلب