طولانی شدن جنگ داخلی در سوریه باعث کاهش قدرت سیاسیون میانه رو وظهور و افزایش قدرت نيروهاى تندرو در میدان نبرد شده است. حالا در سومین سال بحران سوریه، جبهه سومى نیز در حال شکل گیری است. جبهه ای كه هم با حکومت بشار اسد و هم با سکولارهای مخالف حكومت در جنگ است. جبهه ای متشکل از نیروهای تندرو مذهبی ـ از اسلامگراهای افراطی سوریه تا هم کیشان خارجی آنها ـ که به یاری شان آمده اند. از گروه هايى كه گرايشات القاعده اى دارند تا برخى از اعضاى طالبان پاكستان. اما مخالفان نظام حكومتى سوريه در داخل و خارج به اين بازیگران تندرو اسلامگرا چگونه نگاه مى كنند؟ آيا آنها به صرف اينكه دشمنی مشترک به نام اسد دارند، نگاه مثبتى به اين تندروها دارند؟ كشورهاى مختلفى كه اين نيروهاى افراطى از خاك آنها به سوريه اعزام مى شوند ـ خواه مخالف يا موافق اسد و خواه بى طرف ـ به این اسلامگراهای مسلح و تندرو چگونه نگاه می کنند؟

طالبان ـ پاكستان در سوريه

تعدادى از سران طالبان پاكستان ماه گذشته خبر از اعزام نيرو توسط اين گروه به سوريه دادند. خبرگزاري رويترز به نقل از سران طالبان پاكستان نوشت: اين گروه تا به حال ده ها تن از طالبان پاكستانى را براى جهاد و ايجاد يك پايگاه در سوريه به اين كشور اعزام كرده است. يكي از مقامات طالبان پاكستان در مصاحبه با رويترز گفته است که ما بايد به برادران عرب خود كمك كنيم، زیرا آنها به كمك ما نياز دارند. از ميان گروه هاى تندرو اسلامى، طالبان پاكستان بيش از بقيه به القاعده نزديك است. حتى تعدادى از اعضاى طالبان پاكستان، تابعيت كشورهاى عربى را دارند و مسلط به زبان عربى هستند. آنها در برهه اى از زمان براى كمك به طالبان، به پاكستان رفته و ماندگار شده اند. به نظر مى رسد كه درگيرى ها و تحولات سوريه اين گروه را بر آن داشته تا مانند القاعده در سوريه اعلام حضور كند. به فاصله يك روز از انتشار اين خبر، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اين خبر را تكذيب كرد. وزارت کشور پاکستان نیز با رد ادعای طالبان، اعلام كرد كه نيروهاى امنيتى پاكستان در امتداد نقاط مرزی این کشور در حالت آماده باش هستند و به هيچ فرد يا گروهى اجازه خروج غير قانونى داده نمى شود.

سوريه جبهه اى براى القاعده

يكى ديگر از نيروهاى مخالف اسد جبهه النصرة است. این جبهه در ژانویه 2012 اعلام موجودیت کرد و بنا به گفته برخی صاحب نظران، شاخه ای از القاعده عراق است و تعداد زیادی از اعضای آن سابقه جنگ های چریکی در عراق را دارند. “ابو محمد جولانى” رهبر اين جبهه مدتى پيش اعلام کرد او و همراهانش از یک میدان جهادی دیگر به این کشور آمده اند تا به مردم شرق مدیترانه در برابر اسد کمک کنند. در اين مورد مقامات عراقى نيز اعلام نارضايتى كردند. هوشيار زيبارى وزير خارجه عراق نيز سال گذشته اعلام كرد كه افراط گرایان شبکه القاعده از عراق به سوریه می‌روند تا در آنجا عملیات تروریستی به راه اندازند. زیباری همچنین ابراز نگرانی کرد که درگیری‌ها در سوریه منطقه را فراگیرد. وزیر خارجه عراق خاطر نشان کرد که عراق از سال ها پیش به سوریه درباره عبور تروریست‌ها از مرز هشدار داده بود.

كشورهايى مانند عربستان، قطر، تركيه و اردن به عنوان حاميان اصلى مخالفان اسد، نيز از اينكه يك گروه تندرو در كنار مرزهاى آنها مستقر شود، نگران هستند. تعداد زيادى از نيروهاى القاعده حاضر در سوريه از عربستان به اين كشور رفته اند اما عربستان از روى كار آمدن يك دولت تندرو در سوريه نفعى نمى برد. عربستان چندين بار از روى كار آمدن اخوان المسلمين در سوريه ابراز ناخشنودى كرده است.

ترديد غرب در ارسال تسليحات

اتحاديه اروپا و آمريكا كه تا پيش از اين قاطعانه به مخالفت با رژيم اسد مى پرداختند، اين روزها بر سر ارسال سلاح و كمك به نيروهاى مخالف اسد دچار شك و ترديد شده اند. آنها معتقدند كه مشخص نيست اين سلاح ها به دست چه گروه هايى خواهد افتاد و اين احتمال وجود دارد كه تسليحات ارسالى به دست نيروهاى تندرو و جهادى بيفتد كه در اين صورت حتى بعد از بركنارى اسد تضمينى براى برگشتن آرامش به منطقه وجود نخواهد داشت.

اسراييل نگران از قدرت گيرى تندروها

اسراييل نيز با نگرانى به تحولات منطقه نگاه مى كند. گرچه دولت سوريه در كنار جمهورى اسلامى ايران دو جبهه ضد اسراييلى محسوب مى شوند، اما قدرت گيرى جريان هاى افراطى در سوريه به مراتب براى اسراييل خطرناك تر است. بلندی های جولان به عنوان بخشی از خاک سوریه در اختیار اسراییل است. اين منطقه، عمق استراتژیک اسراییل محسوب می شود. مرزهای سوریه با اسراییل در این منطقه تاکنون نسبتا آرام بوده و در صورت قدرت گرفتن گروه هاى تندرو مشخص نيست كه همچنان آرام باشد.

نگاه مخالفان سکولار اسد به اسلامگراها

در داخل سوريه نيز گروه هاى ميانه رو و سكولار مخالف دولت اسد، با حضور نيروهاى تندرو القاعده مخالف هستند. گروه “ائتلاف ملی مخالفان و انقلابیون سوريه” به عنوان اصلى ترین مخالفان رژيم اسد، هرگونه سخنیت و تشابه میان ایدئولوژی القاعده و مخالفان مسلح در سوريه را نفى كرده اند. اختلافات گروه هاى تندرو با جبهه ائتلاف مخالفان سوريه ماه گذشته با قتل “کمال الحمامی “یک فرمانده ارتش آزاد سوریه که برای هماهنگی با گروه مسلح موسوم به جنگجویان دول اسلامی و شام به شهر بندری لاذقیه رفته بود، به اوج خود رسيد. گروه مسلح مذکور متشکل از اعضای القاعده عراق و سوریه هستند.

اعلام برائت همه كشورها و گروه هاى درگير در سوريه از اقدامات گروه هاى تندرو جهادى يك سوى ماجرا است. سوى ديگر، روند كمك رسانى به گروه هاى ميانه رو مخالف اسد است كه با وجود اين گروه ها با مخاطره مواجه شده است. اين مساله باعث ضعف اين گروه های میانه رو همزمان با قدرت گرفتن تندروها شده است.

به نظر مى رسد گروه هاى افراطى فعال در سوريه ناخواسته به رژيم اسد كمك كرده اند، به طورى كه طى چند ماه گذشته شاهد پيشروى هايي از سوى ارتش سوريه و باز پس گيرى مناطقى مانند شهر استراتژيك القصير و بخشى از حمص بوديم. گر چه حمايت جمهورى اسلامى ايران و حضور علنى نيروهاى حزب الله لبنان عامل اصلى اين موفقيتها براى دولت سوريه بوده؛ اما نگرانى جامعه بين المللى از قدرت گرفتن گروه هاى افراطى و ترديد غرب از حمايت مخالفان را نيز نمى توان ناديده گرفت.

در مجموع جنگ داخلی سوریه تبديل به فرصتی برای احیای القاعده شده که بعد از جنگ های آمریکا در افغانستان و عراق، حالا میدان دیگری برای رزم و سازمان دهی مجدد نیروهایش و نیز نوعی فراخوان بین المللی برای گردهم آمدن و تمرین میدانی شاخه های مختلف خود در سوریه یافته است.

کلیدواژه ها: اسلام‌گرا, القاعده, بشار اسد, جنگ داخلی, سوریه, لادن سلامی |  Print | نشر مطلب