طی این سالها که از عمر نظام اسلامی حاکم در ایران می گذرد انتخابات ریاست جمهوری همواره با بحث و جدل فراوان همراه بوده است شائبه تقلب در شمارش آراء یا از قبل تعیین شدن رئیس جمهور مواردی است که در هر انتخاباتی مطرح شده ولی چه شهروند ایرانی بخواهد درانتخابات شرکت کند یا از تحریم کننده های آن باشد انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب فردی به عنوان رئیس قوه مجریه برای اکثریت ایرانیان دارای جذابیت و اهمیت بسیار است که با رای دادن یا عدم رای دادن سعی می کنند در این پروسه نقش داشته باشند.

آمارها نشان می دهد 98 درصد مردم ایران، مسلمان هستند که به جز ساکنین مرزی کشور که اکثرا اهل سنت هستند، حداقل 88 درصد جمعیت ایران را مسلمانان معتقد به مذهب شیعه دوازده امامی تشکیل می دهند. دو درصد باقیمانده از جمعیت ایران از شهروندان غیر مسلمان که در فرهنگ رایج در ایران، اقلیت دینی نامیده می شوند؛ تشکیل شده است. یقینا این شهروندان ایرانیِ غیر مسلمان مانند سایر هموطنان خود مشتاقند به هر شکل ممکن نقش مؤثری در انتخابات ریاست جمهوری کشور ایفا کنند. پیش از آنکه نقش اقلیت های دینی در انتخابات ریاست جمهوری کشور بررسی شود، ذکر این نکته مفید است که اقلیت های دینی در ایران به دو بخش رسمی و غیر رسمی تقسیم می شوند. طبق اصل 13 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ زرتشتی‌ها، یهودیان و مسیحیان جزو اقلیت های رسمی در کشور ایران شناخته می شوند که در حدود قانون، در اجرای مناسک و آیین‌های مذهبی خود آزادند؛ ولی پیروان دین بهاییت که طبق اعلام جامعه جهانی بهایی با جمعیت بالغ بر 300 تا 350 هزار نفر، بزرگ‌ترین اقلیت دینی در ایران محسوب می گردند، اقلیت غیررسمی نامیده می شوند. البته بعضی آمارهای غیررسمی از حضور صابئین ها و بودایی ها در بعضی مناطق ایران حکایت می کند.

اقلیت های رسمی و انتخابات

زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان، اقلیت رسمی در ایران محسوب می شوند؛ اما این رسمیت بدین معنا نیست که پیروان ادیان مذکور از کلیه حقوق شهروندی برخوردارند. این شهروندان طبق اصل 13 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و اجازه دارند در احوال شخصیه (تولد ـ ازدواج ـ طلاق و مرگ) و تعلیمات دینی طبق آیین خود عمل کنند. همچنین طبق اصل 14 قانون اساسی، دولت موظف است نسبت به غیرمسلمانان با اخلاق حسنه و رعایت قسط وعدل اسلامی عمل نماید و حقوق انسانی ایشان را رعایت کند. نکته مهم در دنباله اصل مزبور آمده است که این اصل را فقط در مورد غیر مسلمانانی که بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی اقدام و توطئه نکنند، معتبر می داند. این اصول دامنه حقوق دینی و اجتماعی اقلیت های رسمی در ایران را مشخص می کند، بدین معنا که پیروان اقلیتهای رسمی در اجرای مراسم و مناسک مذهبی خویش آزادند و می توانند مانند سایر ایرانیان از حقوق اولیه انسانی مانند کار و تحصیل برخوردار باشند اما این حقوق اجتماعی تا زمانی به یک شهروند مسیحی، زرتشتی یا یهودی تعلق می گیرد که فرد مزبور نخواهد از حق انسانی آزادی بیان و تبلیغ آیین خویش بهره مند شود. در این صورت تبلیغ هر کدام از ادیان سه گانه مذکور در قانون اساسی کشور که تحت عنوان اقلیت رسمی مشخص شده اند، به مثابه اقدام علیه اسلام و جمهوری اسلامی محسوب شده و موجب سلب حقوق اجتماعی فرد اقدام کننده خواهد گردید. از طرف دیگر مسلمانی هم که به یکی از این ادیان سه گانه دربیاید از نظر فقه اسلامی مرتد شناخته می شود و قانون مجازات اسلامی در مورد فرد مزبور به اجرا درخواهد آمد. دستگیری‌های چند ساله اخیر نوکیشان مسیحی و جمع کردن کتب فارسی عهد جدید و قدیم مؤید همین مطلب است. ( به دلیل آنکه مسیحیان پروتستان به تبلیغ آیین خویش می پردازند، از طرف حاکمیت ایران با ایشان برخورد می شود و مورد تائید رسمی حکومت اسلامی ایران نیستند).

هر چند پیروان ادیان زرتشتی، یهودی و مسیحی از حقوق اجتماعی مناسبی در ایران برخوردارند؛ ولی دارای حداقل حقوق سیاسی هستند. پیروان ادیان سه گانه مزبور اجازه کاندیداتوری در هیچ کدام از انتخابات چهارگانه (ریاست جمهوری ـ شورای شهر ـ مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان) در کشور ایران را ندارند؛ هر چند که برحسب ظاهر، پنج نماینده از اقلیت های دینی در مجلس شورای اسلامی حضور دارند. بنا به تبصره ماده 2 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی از 290 نماینده مجلس، 5 کرسی متعلق به نمایندگان اقلیت های دینی رسمی است که عبارتست از نمایندگان زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده، مسیحیان کلدانی و آشوری مجموعا یک نماینده و ارامنه شمال و جنوب کشور هر کدام یک نماینده.

این نکته را نباید فراموش کرد که این پنج نفر فقط نماینده هم‌دینان خود هستند و نمی توانند مانند شهروندان مسلمان نامزد نمایندگی مجلس شوند و از طریق رای عمومی به مجلس راه یابند. آنچه طی چند دهه اخیر که از عمر مجلس شورای اسلامی گذشته، کاملا مشهود است؛ حضور تعداد انگشت شمار نمایندگان اقلیت های دینی در مجلس در برابر تعداد کثیر نمایندگان مسلمان ـ که بسیاری از ایشان در کسوت روحانیت اسلامی هم هستند ـ هیچگاه تاثیری در تصمیمات مجلس و یا حل مشکلات کشور نداشته است و بیشتر این حضور در مجلس جنبه تشریفاتی داشته تا کاربردی. طی این سالها هیچ سخن یا اظهار نظری در رابطه با مسائل کشور یا مجلس از این نمایندگان شنیده نشده است و بیشتر ایشان تابع بوده اند تا تصمیم‌گیر. به همین واسطه نمایندگان ادیان سه گانه هیچ زمان در مجلس ایران حائز شخصیت “نمایندگی از طرف مردم” نشده اند و بیشتر با این عنوان یا تیپ که “نماینده ادیان رسمی کشور” در مجلس ایران حضور دارند، از ایشان بهره برداری شده است و حاکمیت هرگاه لازم ببیند با این ژست تبلیغاتی که نمایندگان ادیان مختلف در مجلس ایران حضور دارند، اینان را از سایه خارج می کند.

اما اقلیت های دینی سه گانه در انتخابات ریاست جمهوری که پرشورترین و قابل توجه ترین انتخابات در ایران شمرده می شود، فقط حق رای دادن دارند. طبق بند 6 ماده 35 قانون انتخابات ریاست جمهوری در ایران یکی از شروط نامزدی ریاست جمهوری، ایمان و اعتقاد به مذهب رسمی کشور است. بر اساس اصل 12 قانون اساسی، دین رسمی ایران؛ اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری است و این اصل الی الابد غیرقابل تغییر است. از طرف دیگر، در هنگامه انتخابات ریاست جمهوری که بسیاری به تکاپو می افتند، هیچگاه سخن جانبدارانه یا اظهارنظری از طرف اقلیت های دینی به دلیل عواقب ناگوار حاصل از آن شنیده نمی شود. در واقع باید اذعان کرد تنها نقشی که اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده در انتخابات ایران دارند این است که با حضور خود در پای صندوق های رای موجب بالا رفتن آمار مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری شوند که آن هم با توجه به پایین بودن تعداد ایشان نسبت به جمعیت کل ایران، نقش چندان مؤثری محسوب نمی شود.

بهاییان (اقلیت دینی غیر رسمی)

جمهوری اسلامی ایران از بدو پیدایش، بنای ناسازگاری با شهروندان بهایی را داشته است. اعدامها، بازداشتها، تخریب گورستانها، مصادره اموال، اخراج و ممانعت از تحصیلات عالیه از جمله موارد نقض حقوق اجتماعی شهروندان بهایی است که بیش از سه دهه از طریق حاکمیت ایران بر ایشان اعمال می شود. بهاییان در ایران اجازه تبلیغ ندارند و برای اجرای جلسات و مراسم مذهبی با محدودیت شدیدی مواجه هستند. با اینکه پیروان آیین بهاییت بزرگ‌ترین اقلیت دینی در ایران شناخته می شوند؛ ولی به دلیل تفاوتهای ایدئولوژیکی که این آیین با اسلام دارد، حکومت ایران هیچگاه حاضر به پذیرش حق شهروندی بهاییان نگردیده و از ذکر دین بهایی به عنوان یکی از اقلیتهای رسمی ساکن ایران اجتناب ورزیده که همین امر راه را برای اعمال هرگونه آزار و فشار بر شهروندان بهایی بازگذاشته است.

شهروندان بهایی از حداقل حقوق سیاسی هم در ایران برخوردار نیستند و نماینده ای در مجلس شورای اسلامی ندارند. بهاییان مدعی عدم دخالت در سیاست هستند؛ ولی این بدین معنا نیست که در انتخابات کشور شرکت نمی‌کنند. به واسطه آنکه بهاییان در ایران هیچگاه اجازه صحبت یا چاپ مطلبی پیرامون عقایدشان را نداشته اند ـ چه که در صورت چنین رفتاری به اتهام تبلیغ علیه نظام مورد بازخواست قضایی قرار می گیرند ـ همواره مورد تهاجم رسانه ها و افراد قرار گرفته اند و انواع تهمت ها به ایشان زده می شود که یکی از این موارد متهم کردن شهروندان بهایی به عدم توجه و علاقه به سرنوشت جامعه شان است. این اتهام از آنجا نشأت گرفته که اصل اعتقادی “عدم دخالت در سیاست” دین بهایی، مانع شده است تا پیروان بهاییت در انتخابات شرکت کنند؛ انتخاباتی که به نظر بسیاری ـ با همه مشکلات پیرامونش ـ به عنوان مشارکت در تعیین سرنوشت جامعه شناخته می شود.

پس از دو دهه متهم شدن شهروندان بهایی به بی تفاوتی نسبت به سرنوشت کشور، جامعه جهانی بهایی در بیانیه ای به تاریخ 4 فوریه 2008 میلادی حق رای دادن و مشارکت بهاییان را در انتخابات ایران به شهروندان بهایی ساکن ایران یاداوری کرد و حضور بهاییان را در انتخابات به شرط آنکه عاری از هرگونه گرایشات حزبی باشد، بلامانع اعلام کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «شركت در انتخابات مملكتی به شرط این كه شركت كننده بتواند بدون انتساب خود به هیچ یك از احزاب سیاسی و یا اظهار هیچ نوع تمایل حزبی عمل نماید، برای بهاییان بلامانع است؛ ولی شركت در این انتخابات اجباری نیست، بلكه اختیاری است. تشكیلات و جامعۀ بهائی در این امر هیچ دخالتی ندارد. بهاییان در مورد این كه به چه شخصی رأی بدهند با یكدیگر مشورت نكرده و جامعه نیز نباید هیچ اقدامی نماید كه بر شركت یا عدم شركت بهاییان و یا این كه به چه كسی رأی می دهند، اثری بگذارد. اجتناب جامعۀ بهائی از بحث و مذاكره در این مورد ضروری … است».

پس از بیانیه فوق، بخشی از حاکمیت که همواره بنای مخالفت و دشمنی با شهروندان بهایی را داشت و طی دو دهه بهاییان را به بی تفاوتی و بی توجهی به وضعیت و سرنوشت ایران متهم می کرد، از راه دیگری وارد شد و دلیل شرکت شهروندان بهایی در انتخابات را تفرقه افکنی و دسیسه چینی در انتخابات عنوان کرد. این اتهام زنی تا انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 خورشیدی و حوادث بعد از آن ادامه یافت و در این بین شهروندان بهایی که طبق بیانیه مزبور به هیچ عنوان چه انفرادی و چه جمعی از کاندیدای خاصی حمایت نمی کردند، ناگهان در رسانه های وابسته به دولت متهم به طرفداری از میرحسین موسوی شدند و برای اثبات این اتهام هم تعدادی از شهروندان بهایی دستگیر که پس از مدتی به دلیل عدم اثبات و نداشتن مدرک، بازداشت شدگان مزبور آزاد شدند. نکته اینجاست که چه شهروندان بهایی در انتخابات شرکت کنند و چه شرکت نکنند به دلیل آنکه ایشان از حقوق اجتماعی یک شهروند عادی ایرانی برخوردار نیستند و شهروند درجه 2 و 3 محسوب می شوند، هیچ تاثیری در انتخابات ریاست جمهوری و نظایر آن ندارند و بیشتر به عنوان کیسه بوکس جناح های مختلف برای کوبیدن یکدیگر به کار می روند تا به عنوان یک شهروند آزاد ایرانی که حق رای دارد.

کلیدواژه ها: اقلیت, انتخابات 92, بهایی, دین, ریاست جمهوری, کیان ثابتی, مذهب, همه‌پرسی |  Print | نشر مطلب