گردهمایی دیاربکر را می‌توان بزرگترین گردهمایی سیاسی کردها در تاریخ مبارزات سیاسی‌شان نامید. آنها خودرا برای برگزاری رویدادی فراتر از جشن نوروز سالهای قبل آماده کرده بودند. منتظر پیامی تاریخی بودند که دو ویژگی اصلی آن، کمتر در در دنیای سیاست با هم یافت می‌شود: از موضع قدرت بودن و آشتی‌جویانه بودن.

پیام اوجالان نه تنها مورد استقبال کردها و دولت ترکیه قرار گرفت که تحسین و استقبال جهانی را هم به همراه داشت. آشتی جویانه بودن این پیام در واژه به واژه آن مشاهده می‌شد و دل هر صلح‌طلبی را شاد می‌کرد اما آنچه که آن را لطفی ویژه بخشیده بود، مطرح شدن آن در دورانی بود که کردها از چند سال قبل حرکت صعودی خودرا آغاز کرده بودند.

اکنون مبارزات مسلحانه کردها از آنسوی مرزها به درون خاک ترکیه کشیده شده است. حزب قانونی کردها- ب د پ- در اوج حمایت و اقبال عمومی قرار دارد. خیابانهای اکثر شهرها به تسخیر طرفدارانشان درآمده و نیروهای حکومتی قدرت چندانی بر کنترل آنها ندارند. رسانه‌های جهانی هم دیگر نمی‌توانند این همه انسجام و تداوم حضور و اصرار بر خواسته‌ها را نادیده بگیرند.

در این نوشته سعی می‌شود با بررسی پیام عبدالله اوجالان و نگاهی به شرایط سیاسی امروز ترکیه، پیامدهای آن و افقهای پیش روی ترکیه در صورت استقبال از این پیام بررسی شود.

برد اوجالان

رهبری که چهارده سال گذشته را در سلول انفرادی به سر برده است نه تنها هنوز سلامت جسمی و انسجام فکری خودرا حفظ کرده که حتی وزن و اقتداری بیش از دوران زندانی‌شدن را به دست آورده است.

اگر در آن زمان تنها کردهای ترکیه او را رهبری مقتدر و کاریزماتیک می‌دیدند امروز بخش قابل توجهی از ترکهای ترکیه هم کلید حل پیچیده‌ترین معضل کشور خود را در دستهای او می‌بینند.

حکومت ترکیه سالهای متمادی سعی کرد او را از اذهان دور نگاه دارد، مورد بایکوت خبری قرار دهد و حتی دسترسی وکیل و خانواده به او را دشوار کند، اما در نهایت، خود مجبور شد برای حل این مشکل پیچیده به اوجالان مراجعه کند.

ترکیه همه راههای ممکن را برای سرکوب پ‌ ک ‌ک در پیش گرفت. بارها شعار’ نابودی کامل آنها در ماههای آتی’ را سر داد. بارها از خاک خود هم فراتر رفت و در آنسوی مرزها با همکاری متحدانش به تعقیب نیروهای پ ک ‌ک پرداخت.

تظاهرات خیابانی را سرکوب کرد و زندانهای ترکیه را پر از فعالین سیاسی، مدنی، فرهنگی کرد. اما این اقدامات نه تنها به جایی نرسید که نتیجه معکوس هم در پی داشت: کردها در پیگیری خواسته‌هایشان جدی‌تر و منسجمتر هم شدند.

در یک دو سال گذشته پایگاههای دایمی و سیار نیروهای پ ک ‌ک وارد عمق خاک ترکیه شده‌ بود. آنها در عرصه سیاسی هم موفقیتهای چشمگیری به دست آورده بودند. فعالیتهای خود را با نمایندگان کرد مجلس ترکیه و سایر فعالین قانونی داخل ترکیه هماهنگ کرده بودند.

شائبه ترور و خشونت را از عملیاتهای نظامی خود دور کرده بودند و بیشتر به واکنش‌های دفاعی می‌پرداختند. در واقع همه این رویدادها باعث شد آنها در موضع قوی‌تری قرار بگیرند. جالب آنکه در پیام آشتی‌جویانه اوجالان از آنها خواسته نشد که خود را تسلیم کنند یا اسلحه‌هایشان را زمین بگذارند. اوجالان با دقت در انتخاب واژه‌ها، خواستار خاموش‌شدن اسلحه‌ها شده بود نه زمین گذاشتن اسلحه. یعنی سلاح باید کماکان در دستشان بماند.

همچنین از آنها خواسته شده که به آنسوی مرزها برگردند نه اینکه تسلیم شوند. جالب آنکه حکومت ترکیه اکنون از بازگشت آنها به آنسوی مرزها خشنود است در حالی که تا چند سال پیش، ارتش این کشور، بزرگترین نیروی زمینی پیمان ناتو، چریکهای کرد را در آنسوی مرزها هم تحمل نمی‌کرد و با عملیاتهای پرهزینه، قصد قلع و قمع کردن آنها در بیرون از مرزهای خود را داشت.

بازگشت ترکیه به اوجالان و کنارآمدن با میتینگ میلیونی کردها آغازی برای تحولات بزرگی خواهد بود که در تاریخ به نام برد اوجالان ثبت خواهد شد.

برد اردوغان

نخست وزیر ترکیه که در ده سال گذشته موفقیتهای بسیاری در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی در داخل و در خارج از ترکیه به دست آورده بود، هر بار که با مسئله کردها مواجه می‌شد، کامش تلخ می‌گردید.

در مذاکراتش با اتحادیه اروپا، در تلاشهایش برای رهبری جهان اسلام، در ادعاهای دموکراسی‌خواهی و اسلام‌گرایی مدرنش و در ادعای پایبندی‌اش به آزادی‌ها، همواره عملکردش در مواجه با مسئله کردها به مثالی عکس برای ادعاهایش و به مانعی بزرگ برای کامیابی‌هایش تبدیل می‌شد.

تلاش برای پیوستن به اتحادیه اروپا با حل مسالمت‌آمیز مشکلات کردها می‌تواند تسریع یابد. اتحادیه اروپا با همه تمایلی که برای پیوستن اقتصاد قوی و بازار ۸۰ میلیونی ترکیه به این اتحادیه داشته و دارد، نمی‌تواند استانداردهای حقوق بشری و حقوق ملیتها را در کمترین حد آن نادیده بگیرد.

جالب آنکه با پیوستن ترکیه به این اتحادیه، دادگاههای اروپایی مرجع رسیدگی به شکایات خواهند شد و حتی شرایط سیاسی و حقوقی برای غیرکردها هم بهبود مشهودی خواهد یافت.

هربار که اردوغان از ایده اروپایی شدن ناامید می‌شد و یا به قصد ترساندن آمریکا و سایر متحدانش، ادعای پیوستن به جهان اسلام را می‌کرد، مجددا با مسئله‌ بزرگ کردها مواجه می‌شد. ترکیه که می‌خواست خود را الگویی برای جهان اسلام معرفی کند، نمی‌توانست ناتوانی خود در حل مشکلاتش با بزرگترین اقلیت کشورش را کتمان کند.

اشکهای داود اغلو برای کودکان کشته شده در غزه، با این سوال اخلاقی مواجه می‌شد که برخورد نیروهای امنیتی ترکیه با کودکان و نوجوانان کرد تا چه اندازه بهتر از برخورد اسرائیلی‌ها با کودکان و شهروندان غزه است.

ادعای دموکراسی ‌خواهی اردوغان هم سال به سال بیشتر زیر سوال می‌رفت. یکی از اجزای سازنده دموکراسی، رعایت حقوق اقلیتها است و همچنین آزادی بیان که هر دو در ترکیه نه تنها کارنامه موفقی نداشتند که آن کشور به یکی از بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران و فعالین حقوق اقلیتها تبدیل شده بود.

با وصف آنکه زندانیان ترکیه از طیفهای مختلف سیاسی تشکیل شده اند اما بخش قابل توجه و حتی در مقاطعی، اکثریت آنها را کردها تشکیل می‌دهند.

حال با احتمال حل شدن مشکل دولت مرکزی با اقلیت کرد ترکیه، هم راه پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا هموار خواهد شد، هم جایگاه سیاسی و معنوی ترکیه در میان کشورهای مسلمان بهبود خواهد یافت و هم در داخل خود ترکیه، فضای سیاسی و کیفیت دموکراسی بهبود محسوسی خواهد یافت.

همه این اتفاقات می‌تواند در دوره نخست‌وزیری اردوغان اتفاق بیفتد یا حداقل پایه‌های آن در همین دوره ریخته شود. بعید نیست که به عنوان معماران اصلی صلح و آشتی در آینده‌ای نزدیک، اوجالان و اردوغان مشترکا برندگان جایزه صلح نوبل باشند.

منبع: بی‌بی‌سی فارسی

|  Print | نشر مطلب