از نخستین روزهای شروع انقلاب سوریه تاکنون، نظام این کشور از سخن گفتن از گفتگو و دعوت به آن باز نایستاده است. با این حال آنچه که برای خیلی‌ها روشن نیست اینکه منظور نظام سوریه از گفتگو، نوعی مذاکره عادی و متعارف از نظر شکل و مضمون نیست. نظام سوریه به شکل رسمی از گفتگو با اپوزیسیون امتناع می‌کند و خواستار گفتگو با جریان‌هایی است که خود آنها را به عنوان اپوزیسیون قبول دارد و باقی را گروه‌های مخالف غیر ملی می‌داند. نظام بشار اسد همچنین مایل است چارچوب گفتگو را خود تعیین کرده و موضوعاتی را در آن بگنجاند که خود می‌خواهد.

از نظر مضمون، دولت سوریه می‌خواهد که گفتگو در چارچوب شکل موسسات دولتی محصور باشد و شامل موضوعاتی نشود که مردم به خاطر آن انقلاب کرده‌اند. باید اشاره کرد که نظام در سوریه بر دو پایه استوار است: موسسات دولتی معمول مانند شوراهای شهر و روستا، پارلمان، کابینه و … که از نظر تئوری این موسسات هستند که شاکله اصلی نظام را تشکیل می‌دهند و قانون اساسی سوریه نیز به رییس‌جمهور برای سلطه بر این موسسات اختیار تام داده است، اما با این حال این موسسات قدرت اجرایی نداشته و تنها مجری فرامین موسساتی پنهان هستند که ستون اصلی حکومت در سوریه است.

بخش دوم، همین موسسات پنهان هستند که در راس آن سازمان‌های امنیتی و نظامی قرار دارند. این دو سازمان، ستون فقرات نظام سوریه از زمان تشکیل آن در دهه هفتاد میلادی هستند. دو سازمان امنیتی و نظامی برخلاف قانون متداول در کشورهای جهان، به موسسات دولتی رسمی پاسخگو نیستند، بلکه مستقیما زیر نظر رییس‌جمهور فعالیت می‌کنند. بر این اساس، حکومت در سوریه مانند هرمی است که در رأس آن بشار اسد و خانواده‌اش قرار دارند و سپس نزدیکان وی از طائفه علوی در رده‌های پایین‌تر جای می‌گیرند و انتهای این هرم را نیز علویان پر کرده‌اند. به جرأت می‌توان گفت که طائفه علوی آن اندازه چهره و فعال ندارد که بتواند تمام موسسات دولتی را در ید قدرت خود بگیرد و به همین دلیل از اعضای دیگر طائفه‌ها نیز کمک می‌گیرد به شرطی که کاملا سرسپرده باشند؛ هر چند که پیروان دیگر طوائف هر اندازه هم مورد اطمینان باشند، باز هم در پست‌های حساس به کار گرفته نمی‌شوند.

دولت سوریه خواستار گفتگو است تا بتواند زمان بخرد، زیرا مشخص شده که حتی با توسل به تمامی نیروی ارتش قادر به خاموش کردن اعتراض‌ها و بحران نبوده و نمی‌توان تجربه سرکوب اخوان المسلمین در سال 1982 را تکرار کند

نظام سوریه، نظامی بسیار محکم است که حافظ اسد آن را بر سازمان‌های امنیتی و نظامی استوار کرد. به عنوان مثال، در سوریه هیچ فرمانده‌ عالیرتبه‌ای پیدا نمی‌شود که متعلق به طائفه‌ای غیر از علویان باشد و قدرت جابجایی یک سرباز را داشته باشد؛‌ بلکه افسری با رتبه پایین‌تر است که فرمانده واقعی است و در پشت پرده فعالیت می‌کند.

مردم سوریه در حقیقت علیه سازمان‌های امنیتی و نظامی انقلاب کردند که شریان‌های اصلی کشور را در دست گرفته و به شهروندان سوریه فشار می‌آورند. اصلاحاتی که بشار اسد وعده آن را داد هیچ اشاره‌ای در هیچ مرحله‌ای به این سازمان‌ها نداشته و به آنها حتی نزدیک نشده است؛ چرا که اسد و خانواده‌اش به خوبی می‌دانند که بقای آنها مرهون این سازمان‌های خانوادگی ـ طائفه‌ای است.

ایران نیز به خوبی واقعیت حاکم بر سوریه را می‌داند و به همین دلیل کلیه راه‌کارهایی که ارائه می‌دهد از دلایل اصلی بحران غافل است و از مسائلی عادی و ظاهری مثل تشکیل دولت جدید یا تصویب قانون اساسی یا مشارکت گروه‌های مختلف در حکومت سخن به میان می‌آورد.

وقتی نظام سوریه از “گفتگو زیر سقف میهن” سخن می‌گوید در حقیقت منظورش از میهن، چیزی جز این نظام طائفه‌ای و خانوادگی نیست که در سازمان‌های امنیتی و نظامی جلوه یافته است. سوال اساسی اینجاست که اگر نظام سوریه با هرگونه تغییر واقعی در طبیعت حکومت مخالف است، پس برای چه به گفتگو دعوت می‌کند؟

دولت سوریه خواستار گفتگو است تا بتواند زمان بخرد، زیرا مشخص شده که حتی با توسل به تمامی نیروی ارتش قادر به خاموش کردن اعتراض‌ها و بحران نبوده و نمی‌توان تجربه سرکوب اخوان المسلمین در سال 1982 را تکرار کند. اسد در عین حال می‌خواهد که به جامعه بین‌الملل نشان دهد که قصد گفتگو با مخالفانش را دارد تا بدین ترتیب به دولت‌اش که ظرف دو سال گذشته تحلیل رفته، اندکی اعتبار ببخشد؛ اما در عین حال برایش مهم نیست که این مذاکرات به چه نتیجه‌ای ختم شود.

گفتگوی واقعی که می‌تواند به راه‌حل بیانجامد و مردم سوریه را نیز راضی کند،‌ یافتن دلایل ایجاد بحران در سوریه و سپس بحث و مذاکره بر سر آن است تا در نهایت حکمرانی همه‌جانبه‌ی خانواده اسد خاتمه یافته و مردم سوریه حق تعیین سرنوشت خود را داشته باشند. در قدم بعدی طبیعتا باید دو سازمان امنیتی و نظامی کاملا تغییر شکل داده و به سازمان‌هایی ملی تبدیل شوند و نظام حکومتی باز تعریف شود. سخن گفتن از “گفتگو” و “مذاکره” در این وضعیت، تنها یک جلب توجه رسانه‌ای بوده و قرار نیست در عمل به نتیجه‌ای ختم شود و به همین دلیل است که این گفتگوها هیچوقت شروع نشده است.

کلیدواژه ها: اپوزیسیون, ایران, بشار اسد, رامی الخلیفه العلی, سوریه, گفتگو |  Print | نشر مطلب